РУБРИКАТОР
ПЕДАГОГИЧЕСКАЙ ҮЛЭ ТУЙГУННААХАЙ МААСТАРА
Петр Афанасьевич Марков дьоҥҥо-сэргэҕэ ытыктанара, ирдэбиллээх салайааччы быһыытынан биллэрэ. Уһун сыллар усталарыгар норуот үөрэҕириитин систематыгар олус таһаарыылаахтык сүргэтэ көтөҕүллэн үлэлээбитэ. Үчүгэйи, бастыҥы мэлдьи холобур тутара. Бытаарыы, хаалыы түбэлтэтин кытаанахтык сэмэлиирэ. Ити кини өр сылларга мунньуммут үлэтин опытын түмүгэ буоларын билэбит. Педагогика боппуруоһун дириҥник билэр, ону күннээҕи үлэтигэр сатабыллаахтык туттар. Педагогическай үлэ туйгуннаахай маастара этэ. Үөрэх оройуоннааҕы отделыгар инспекторынан, методическай кабинет сэбиэдиссэйинэн бастыҥнаахай бэриниилээхтик үлэлээбитэ, учууталлар үлэлэригэр системалаахтык көмөлөһөрө.
Оскуола директордара күһүн уонна саас үөрэх сылын саҕаланыытыгар уонна бүтүүтүгэр отчуот туттара кэлэрбит. Отчуоту Петр Афанасьевич тутар буоллаҕына чугуруҥнаһа түһэрбит, ылбычча, сулбуччу ааспат этибит. Хайдах толорбуппутун өссө төгүл бэрэбиэркэлээн, ханна эрэ сыыппараны чиҥэтэн көрөн эрэ баран, кабинет аанын аһабыт. Петр Афанасьевич отчуоту кичэйэн көрөрө, сыыппара сыыһа турбутун ыйара. Кабинеттан тахсаат, үөһэ тыынарбыт. Ити курдук ирдэбиллээх үтүө салайааччы этэ. Биһигини болҕомтолоох, бэриниилээх буоларга үөрэтэрэ. Ити инники өттүгэр биһиэхэ бэртээхэй уруогунан буолбута.
Хамаҕатта оскуолатыгар директорынан үлэлиир кэммэр кини үгүстүк кэлэрэ, сүбэ-ама биэрэрэ, үөрэхтэн уурайан хаалыы түбэлтэтин таһаарбат, оҕону кытта утумнаахтык үлэлиири ирдиирэ. Петр Афанасьевич кустовой семинардар, көрдөрүүлээх тематическай уруоктар, кылаас чаастарын ыытыы былааннарын кытта билиһиннэрэрэ. Итиннэ бэлэмнээх буоларбытыгар тохтуура. Биология учууталларын республикатааҕы, оройуоннааҕы семинардара, директордар уочараттаах сүбэ мунньахтара, нуучча тылын, литературатын, физическэй культура учууталларын түмсүүлэрэ эмиэ бу оскуола базатыгар ыытыллара. Петр Афанасьевич итиннэ барытыгар кэрэни, бастыҥы көрдөрөөру, оҕону үөрэтии, иитии боппуруостарыгар ону көдьүүстээхтик туһанныннар диэн илдьэ кэлэттиирэ, ыҥыртыыра. Кабинет бүттүүнүн көрүүтүн тэрийэрэ. Коллектив күүһүнэн, ылсыытынан 17 кабинет паспордаах буолбута.
Эттиин-хааннын, өйдүүн-санаалыын бэринэн туран үлэлиир учууталлар биһиги оскуолабытыгар бааллара: Сивцева Л.А., Эверстова Е.Г., Эвертсов В.И., Бурнашева Т.И., Колосова А.И., Новгородов Д.М., Софронова Л.Ч., Кривошапкина Г.А., Кудрина Н.Е., Новгородов Н.Г. Үөрэтии-иитии процеһыгар саҥаны, урут киэҥник тэнийэн туттулла илик үөрэтии ньымаларын баһылааһыҥҥа Ядрихинская В.С., Макарова Н.Н., Канаева М.В., Кривошапкина В.С., Кривошапкин В.Г. күүскэ ылсан үлэлээбиттэрэ. Итиннэ барытыгар Петр Афанасьевич Марков үтүө сыһыана, өйөбүлэ, сыанабыла баарын билэрбит. Кини оскуолалар ис туруктарын үчүгэйдик ырытан билэрэ. Былааннаах инспекторскай бэрэбиэркэҕэ сылдьыһара, үксүгэр кини бэйэтэ салайара. Мэлдьи сөптөөх түмүктэри оҥороро. Иван Семенович Гаврильевтыын оскуолаларга үөрэтэр-иитэр үлэни, методическай педагогическай опыты тарҕатыыны үрдүк таһымҥа таһаарсыбыта. Инньэ гынан оскуолаларга 70-80 сылларга материальнай база тупсубута, техническэй средство көрүҥнэрэ киэҥник туттуллууларын тэрийсибитэ. Ол кэмҥэ үлэлээбит оскуола директордарын хаачыстыбаларынан, үлэҕэ бэлэмнэринэн сөпкө сүүмэрдэммиттэрин олох бигэтик көрдөрбүтэ.
Петр Афанасьевич оскуолаларга сылдьан туох үчүгэйи, кэрэхсэнэри бэлиэтии көрбүтүн талааннаахтык пропагандалыыра, тарҕатара. Ити курдук, 1984 сыл олунньу ыйга «Ленин суола» хаһыакка «Биологияны үөрэтиигэ практическай үлэ» диэн ыстатыйаны суруйбута. Оччотооҕу методист учууталлар Романова А.К. (Хатырык), Кривошапкина В.С. (Хамаҕатта), сылы эргиччи үлэлиир производственнай биригээдэ (сал. Кутяркин В.Г., Хатыҥ Арыы) үлэлэрин опытын сиһилии кэпсээбитэ. Ити ыстатыйатыгар өссө бу курдук эппитэ: «Хамаҕатта оскуолатыгар (дир. Кривошапкин Г.И.) учебнай кабинеттар аныгы ирдэбилгэ толору эппиэттиирдик, кэрэҕэ, үчүгэйгэ угуйа турар гына оҥоһуллубуттара улаханнык астыннарда».
Петр Афанасьевич Марков үтүөкэннээх аҕа табаарыс, сүбэһит этэ. Ылыннарыылаах тыллаах салайааччы, улахан методист. Биһиги оройуоммутугар үөрэх сайдыытыгар сүҥкэннээхэй кылааты киллэрсибитэ. Биһиги кини кэрэ мөссүөнүн умнубаппыт, сүрэхпитигэр-санаабытыгар өрүү баар.
Георгий КРИВОШАПКИН,
РСФСР үөрэҕин туйгуна