РУБРИКАТОР
ӨЛҮҮ ҮС ТҮБЭЛТЭТИТТЭН ОРДУБУТА
Национальнай байыаннай оскуоланы бүтэрбит сержант Семен Петрович Жирков төрөөбут-үөскээбит Намыгар тахсан 1939-41 с.с. байыаннай остуолга начальниктаабыта. Немецкэй халабырдьыттар Ийэ дойдуга сэриинэн саба түспүттэрэ. Кини бэйэтэ-бэйэтигэр бэбиэскэ сурунан фроҥҥа барбыта.
Бэлэм байыаннай үөрэхтээх киһини аара уһуннук тохтоппотохторо. Читаттан арҕаа фроҥҥа атаарбыттара. Нацбайыаннай оскуолаҕа бииргэ үөрэммит табаарыстара Зыков, Макаров кинини кытта фроҥҥа бииргэ киирбиттэрэ. Новгород куораты босхолооһуҥҥа (1941 с. алтынньы) отделение командира Семен Жирков бастакы сүрэхтэниитин ылбыта. Атаакаҕа киирэллэр. Чугас снаряд эстэн дэлби тэбиититтэн Жирков буорга хам баттатар. Атын отделение саллааттара өлбүт дьону хомуйа сылдьан булаллар. Сэрэнэн буору хаһан хостоон таһаарбыттара илиитэ-атаҕа бүтүн, төбөтө-хараҕа сыалай, көхсө туох да буолбатах. Этэ-сиинэ сылаас, арай тыла суох.
Санчааска атаарбыттара. Ол саҕана төрөппүттэригэр уолгут Семен сураҕа суох сүттэ диэн чаастара биллэрбиттэрэ. Семен биир дойдулааҕа, Никольскай олохтооҕо Петр Софронович Шадрин киниттэн чугас чааска сулууспалыыра. Хам-түм көрсөр этилэр. Петр Семен чааһын саллааттарыттан «Табаарыһыҥ өлбүтэ» диэн хомолтолоох сураҕы истибитэ.
Семен биирдэ өйденөн кэлбитэ госпиталга сытар эбит. Хайдах буолбутун эмтэнэ сытар саллааттарыттан сураспыта. Бу араанньы буолуутугар аҥар атаҕар үс осколка хатаммыт. Онтон биирдэрин билиҥҥээҥэ диэри илдьэ сылдьар. Үтүөрэн иккиһин фроҥҥа барбыта.
1942 сыл тохсунньу бастакы күннэрэ. Түүн Ильмень күөлү хайыһарынан туораан кылгастык сынньана олороллор. Командир Жирковтааҕы разведкаҕа ыытар. Иккиэ буолан халыҥ хаарынан сыылан кирпииччэ дьиэҕэ бараллар. Сирдэрин ортолоон эрдэхтэринэ немецтэр билэн ытыалыыллар. Биһиэннэрэ эмиэ уот аһаллар. Бу ытыалаһыыттан немецтэр арыый чугуруйаллар, биһиэннэрэ кирпииччэ дьиэни ылаллар. Ол дьиэ таһыгар биир орудие хаалбытын дьон мустан туран көрөллөр. Семен мантан түргэнник тэйэргэ быһаарынар, кыаҕа баарынан сүүрэн тиийэн оҥхойго хаптас гынар. Кини кэнниттэн хас да саллаат батыһаллар. Өр-өтөр буолбат тыас өрө саалла түһэр. Били орудиены дэлби тэптэрэн элбэх өлүү-сүтүү тахсар. Иккис өлүүнү мүччү түстэҕэ ити.
Жирков табаарыстара Зыковтыын, Макаровтыын билигин да бииргэ сылдьаллар. Сарсыарда икки өттүттэн күүстээх ытыалаһыы саҕаланар. Ол ытыалаһыыга уҥа илиитин таптарар. Санчааска тахсарга дьулуһар. Табаарыһа Зыков ручной пулеметунан өстөөххө харса суох уоту аһар. Ол буулдьанан саптан ытыалаһыы хонуутуттан тыыннаах ордон санчааска тиийэр. Ити туһунан 1942 сыллаахха суруйааччы Дмитрий Таас «Хотугу сулус» сурунаалга Зыков тылыттан саха саллааттара хорсуннук сэриилэһэллэрин туһунан суруйбута. Онно биһиги Жирковпут эмиэ хайҕаммыта.
1942 сыл от ыйа Воронеж куораты босхолооһуҥҥа кыырыктаах кыргыһыылар. Арай биир дэриэбинэни сэриилээн ылаары хойуу үүнүүлээх бааһынаны ортотунан киирэн испиттэр. Дэриэбинэ адьас ыксатыгар кэлбиттэр. Жирков хараҕын кырыытынан көрбүтэ дьиэ муннугуттан немец төбөтө быган баран мэлийэн хаалбыт. Күүппэхтээн баран, ол дьиэ муннугун диэки туох баар күүһэ баарынан ыстанар. Эмискэ уҥа өттүгэ ньир гынна, тиэрэ баран түстэ. Окуопаҕа сыылан киирэр. Санаата батарбат, били үүнүүлээх бааһынатынан хаһыытыы-хаһытыы санчаас диэки сыылар. Санитардар ол хаһыыны истэн кинини булан илдьэ бараллар. Окуопаҕа сытан хаалбыт табаарыстарыттан элбэх киһини буомбалаан өлөрбүттэр этэ. Жирков үһүс өлүүттэн орто.
Бу табыллыытыгар уҥа өттүгүҥ уҥуоҕун баһын үлтү көтөн буулдьа быттыгынан тахсыбыт. Семен Петрович госпиталга өр сытан эмтэнэр. Онтон төрөөбүт дойдутугар 1943 сыл сэтинньигэ эргиллэн кэлэр.
Соһуччу көрсүһүү. Били табаарыһа Петр Софронович Шадрин армияттан кэлэн баран военкомакка учуокка тураары барар. Онно кэлбитэ Семен Петровиһа байыаннай остуолга үлэлии олорор эбит. Өллө диэбит киһилэрэ, бу илэ бэйэтинэн олороруттан Шадрин олус соһуйбута. Табаарыстыылар өр сэһэргэспиттэрэ. Шадрин Воронеж куораты босхолооһуҥҥа аҥар окумалын үлтү ыттаран эргиллэн кэлбит этэ.
И. Мокрощупов