РУБРИКАТОР
МИИТЭРЭПЭЭН САХААРАП МУЛЧУРГЭННЭЭХ СЫРЫЫЛАРЫТТАН
Сиэннэрин, одолорун, бар дъон туһугар
Сибиниэс ардаҕын түөстэригэр түһэрбит
Сүдү буойуттар сырдык ааттарыгар
Сүһүөхтээх бэйэбит сүгүрүйэбит.
Сэки
Кыһыҥҥы киэһэ. Таһырдьа тыал хаары ытыйар, тигинэччи умайа турар оһох турбатынан тахсар буруону сабыта охсон, тула ыһар. Чугастааҕы ыал түннүгүн сырдык уота сүтэ-сүтэ сандаарар. Эдьиийим Дьэбдьиэй киэһээҥи аһылык иһитин сууйар-сотор тыаһа иһиллэр.
Мин күтүөппүнээн Миитэрэпээнниин, кыракый хос истиэнэтин
кыйа турар ороннорго олорон сэһэргэһэбит. Миитэрэпээн оронун үрдүнэн
истиэнэҕэ
үөрүүлээх түгэннэргэ кэтэр көстүүмэ ыйанан турар. Онно орден, мэтээл бөҕө
кэчигирээбит. Аҕа
дойду сэриитин I-гы степеннээх, «Албан аат»
III-с
степеннээх, Кыһыл Сулус орденнар, араас мэтээллэр, Жуков, Ленин
юбилейнай, онтон да атыттар бааллар. Оҕонньор
ыарытыйар.
Онон, санныгар ичигэс халаатын саба быраҕынан,
ньилбэгэр дьоҕус
сыттыгы ууран, бүк
түһэн олорон, бэйэтин олоҕуттан
араас түбэлтэлэри кэпсээбитинэн барда. Сороҕор
бэйэтин кэпсээниттэн өрүкүнэйэн, хонос гына көнө түһэр, тыынын нэһиилэ
ылардыы эҕирийбэхтиир,
оттон эмиэ бүк түһэн, кэпсээнин салгыыр. Ол быыһыгар мин боппуруос биэрэ
охсон, сороҕор
бэйэм кыратык кэпсии түһэн, сэһэммит-сэппэммит дьиэ таһыттан тэйэн,
ааспыт сэриигэ, оттон эмиэ дьиэ эргин эргийэн, уһун киэһэни билбэккэ
аһардыбыт. Онтон сорох түгэннэрин сааһылаабыта буолан эһиэхэ тиэрдэбин.
Адьас кыра эрдэхпинэ, - диэн оҕонньор кэпсээнин саҕалыыр, - төрөппүттэрим өлөннөр, эбээбэр, үрдүк уҥуохтаах, нууччалыы хааннаах, бөдөҥ куоластаах эмээхсиҥҥэ хаалбыппын. Эбээм, оҕолору кытта оонньуу сырыттахпына, «Митрофаан, кээл!» диэн хаһыытаан ыҥыран ылара уонна: «Ити оҕолор кырбыахтара, сэрэнэ сырыт» диэн үөрэтэрэ. Эбээм өлбүтүн кэннэ «Чөөрөлөр» - Миитэрэй уонна Барыскыай Жирковтар диэн адьас кыра уҥуохтаах, эйэҕэс баҕайы дьон ылан ииппиттэрэ. Куонта Кириэскэ олордохпутуна таайым Охлопков Тимофей Николаевич-Соттой ханна эрэ бараары гынна: «Тукаам, оҕоҕун кытта быраһаайдаспаккын дуо?» - диэбиттэригэр, таайым миигин көтөҕөн ылан, тобугар олорто, төбөбүттэн сыллаан ылла, хорчоххой баттахпын имэрийэн силигирэттэ уонна сиргэ түһэрэн баран: «Дьонуҥ тылын иһит, көрсүөтүк сырыт, хорсун киһи буола улаат», - диэн баран таҥнан тахсан барбыта. Төһө кэм ааспытын билии суох. Арай биирдэ таһырдьа оонньуу сылдьан, оройбунан көрөн, дьиэбэр ойон киирбитим аҕыйах киһи баара, сибигинэһэн кэпсэтэллэр. Көрбүтүм түннүк аттыгар остуолу тарпыттар, ол үрдүгэр олоппостору туруорбуттар, олоппосторго арай биэккэни уурбуттар, ол биэккэ иһиттэн үөһэ диэки ууммут илии көстөр. Соһуйан, чугурус гынным, оттон итиннэ туох баарый диэт, олоппос ылаат, остуол аттыгар уурдум да: «Кэбис, сыллыый, көрүмэ» - дииллэрин истибэккэ олоппоско ыстанан тахсан, биэккэни өҥөйөн көрөөччү буоллум. Арай киһи сытар! Харахтара тэстибит, муруна, дьабадьыта тырыта анньыллыбыт, иһэ хайытыллыбыт, аҥар илиитин өрө ууна сытар, бүтүннүү хаан буолбут киһи сытар. Мин, сарылыы түһээт, таһырдьа ыстанным. Дьонум таһырдьаттан тутан киллэрбиттэрэ: «Ити таайгын бандьыыттар кэбилээбиттэр. Аны көрүмэ, ирдэҕинэ таҥыннарыахпыт. Уоскуй, эр киһи буоллаҕыҥ дии, тулуй» - диэбиттэрэ. Тулагыга бандьыыттарга алҕас киирэн биэрэн, ытыалаһа сытан, тутуллубут. Ол күн Тулагы биир комсомолеһын эмиэ итинник сордообуттар. Өлбүттэрин хаарга туруоран кэбиспиттэр. Онно биһиги уолбут биир дойдулааҕа баара да көмүскэспэтэх үһү, диэн кэпсииллэрэ. Билигин санаатахха, ол киһи көмүскэспитэ буоллар, «бассабыык буолбуккун» диэн бэйэтин кэйгэлиэхтэрин сөп буоллаҕа дии. Таайбын, Соттойу Хамаҕаттаҕа «Халҕаннаах аанын соҕуруу өттүгэр сыыр үрдүгэр көмпүттэрэ. Онно колхоз, нэһилиэк дьонноро 1 Маай бырааһынньыгар мустан араатар бөҕөнү араатардыыллара. Дьокуускай-Нам суолун оҥороллоругар итиннэ баар киһи уҥуохтарын суолга күртэрбиттэрэ. Соттой уҥуоҕун миэстэтин мас анньан бэлиэтээбитим. Олох да сүтүөҕүн ити Александр Григорьевич Дунаев комсомольскай комплекс пааматынньык оҥорон үйэтиттэ. Соттой бүүһэ олус табыллыбыт, бэйэтигэр маарыҥныыр. Оскуолаҕа арааһа сааһыран баран киирдэҕим буолуо ээ, адьас орой мэник этиҥ дииллэрэ. Бөлөҕөс арыыттан Нам сэкийиэтигэр сатыы сылдьан үөрэммитим. Аллар атаһым, талыы табаарыһым Ылдьаа Винокуров-Чаҕылҕан миигин кытта бииргэ үөрэммитэ. Мин биирдии кылааһы иккилии-үстүү сыл лигийэн бүтэрэрим. Оттон Ылдьаам буоллаҕына биирдии сыл иккилии кылааһы бүтэрэн куоракка үөрэнэ барбыта. Дьэ туран, мин 3-с куруппабын иккис сылын тиниктэһэ сырыттахпына оҕолор да, учууталлар да кэпсэтэллэр: «Саҥа учуутал кэлэр үһү. Аата Винокуров Илья Дорофеевич диэн» - дэһэллэр. «Бай, даа атаһым, Ылдьаам, миигин үөрэтииһи, кыбыстыга да бэрт буолсу» - диэн мин оскуолаттан уурайан хааллым. Хата онно Хамаҕаттаҕа сэбиэт бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир Еремеев Иван Сидорович-Дьабара бэйэтин кытта илдьэ сылдьан суруксуттаппыта. Ээ, оттон бу баай оччо ынахтаах, субаннаах диэн суруй диэтэҕинэ кумааҕыга бэлиэтээн иһэрим. Бэйэбин кытта илдьэ сылдьар мас холбукалааҕым. Онно кумааҕым, мас бүөлээх кыракый бытыылкалаах чэрэниилэ, уруучука, харандаас бааллара. Уйбааным түргэн атахтаах аттааҕа, касыапка сыарҕатыгар барааҥка сону уура сылдьара. Онтукатынан наар миигин: «Тоҥуоҥ, таҥаһыҥ чарааһа бэрт» - диэн сабара, үллүйэрэ. «Чэ, тукаам, бу бүгүҥҥү баайдарбыт бука аһаппат дьон буолуо. Эбэтэр, бүгүҥҥү ыалбыт аһатыахтара, үчүгэй аҕайдык эдэр киһи кимиритэ түһээр », - диэн күлэрэ. Ыалбытыгар тиийэн дорооболоһоот, дьиэ эргин сонуну кэпсэтэ түһэрэ уонна сүөһүлэрин туоһулаһара. Сыыппараны төбөтүгэр тута сылдьарыттан сөҕөрүм. «Ыл эрэ, итиннэ бэлиэтэ барыта баар, сөп буолар» диэн, эбэтэр: «Итиннэ биир сүөһү итээбит, ордук сиэбиттэр. Сэбиэккэ көрүөхпүт» диэн ыйан суруйтарара. Кэнники үөрэҕэ суох диэн уураппыттара. Сүрдээх судургу, сымнаҕас майгылаах, кыыһырар диэни билбэт киһи этэ. Мунньахтарга уоттаах, төлөннөөх араатар, тугу саныырын, сыыһаны-халтыны кириитикэлэһэн тахсара. Дьэ эмиэ дьабара курдук чардырҕаан эрэр диэн кыһыйбыт дьон саҥараллара, устунан Дьабара диэн ааттаабыттара. Эн эдьиийгиниин Дьэбдьиэйдиин холбоһон ыал буолан сэрии иннинэ үс уол оҕоломмуппут. Утуу-субуу ыалдьаннар эмп-томп суоҕуттан үһүөннэриттэн маппыппыт. Ити үс уолтан биирин өлбүтүн кыһыҥҥы муус түннүк аттыгар, остуол үрдугэр сытыарбыттарын, мин, бу суруйа олорор тойооску, тоҥуо диэн сонунан түннүгү сабарбын көрбөппөр ылан кэбиспит буолаллара. Көмүллэригэр иинин өҥөйөн көрөн баран, этим тардан, хайдах эрэ буолбутум уонна адьас тохтообокко күл да күл буолбуппун ким эрэ мөхпөккө эрэ туора илдьэн уоскуппутугар, аны ытаа да ытаа буолбутум. Ону быраатын аһыйан ньиэрбинэйдээтэҕэ диэн быһаарбыттара. Оҕонньорум иһин түгэҕиттэн дириҥник үөһэ тыыммыта, тугу эрэ толкуйдаабыттыы биир сири дьөлө көрөн олорбохтообута уонна кэпсээнин салҕаан барбыта. Сэрии иннинэ колхозка Сындыыстаахха баар сибиинньэ ферматыгар биригэдьииринэн сибиинньэ аһын астыы-астыы үлэлээбитим. Фермабыт улахан ампаар хотон этэ. Сибиинньэни аһатааччы Авксентьев Никита этэ. Төрүөх бөҕөнү ылбыппыт, барытын тыыннаах ииппиппит. Хайҕал бөҕө, өрө дэбдитии баһаама. Миэхэ биригэдьиир киһиэхэ Москваҕа быыстапкаҕа путевка биэрээри гыммыттарын дэбдэйэн ылбатаҕым. Быйыл Никита бардын, мин эдэр киһи кэнники да барыам диэн өрүкүнэйдим. Путевканы Никитаҕа суруйан биэрдилэр. Киһим Москваттан мэтээл иилинэн кэлбитэ. Биһиги үлэҕэ дьэ эбии умса түстүбүт. Эһиилигэр эмиэ ситиһии, эмиэ быыстапкаҕа путевка. Бу сырыыга миигиттэн ыйыта да барбатылар. Былырыын салайааччыга биэрбиппитин ылбатаҕа, быйыл хара үлэһиккэ ананан кэллэ, онон Авксентьев барар буолла диэтилэр. Никиитэм эмиэ Москвалаата. Сэрии буолан аараттан төннөн кэлбитэ. Итинтэн өр буолбакка миэхэ армияҕа барарга бэбиэскэ кэллэ. Өйдүүр инигин били Бырдьакы сайылыгар олордоххутуна, колхоһу кытта аахсан, көлөһүн күммэр араас аһы таһааран, үөрдүбүппүн. Миитэрэпээн оччотооҕуну өйдөөн хараҕа чаҕылыҥнаата, хоноччу соҕус тутунна, мичээрдээтэ. Аны мин өрүкүнэйэ түстүм. Оо, дьэ өйдөөн бөҕө. Били ХТЗ дэн кэлин көлүөһэтигэр килиин сүгэлэри сыһыарбыт курдук уһуктардаах тыраахтаргын олбуор иһигэр туруорбуккун дии. Дьэ ол онно оонньоон, онтун-мантын тардыалаан, талыгырата сырыттахпына кэлбит этиҥ. Ыҥыран ылбыккытыгар киирбитим остуолга ас бөҕө тардыллыбыт. Оҕурсу, үчүгэйкээн баҕайы ойуулаах төгүрүк хаптаҕай хаалаах саахардаах чэйгэ угуллар лимон төгүрүктэрэ эҥин бааллара. Саамай үөрбүтүм биир дьааһык, чахчы, сыалай биир дьааһык, саамай сөбүлүүр кэмпиэтим - ортотунан өҥнөөх икки дьураалаах «подушка» кэмпиэттээх дьааһык остуол аттыгар көстөр сиргэ, аһыллан баран турара. Оо, онно үөрдэхпин эриэхсит. Адьас кыырт курдук үрдүгэр түстүм, иккини ылан айахпар уктум, минньигэһиттэн харахпын быһа симтим. Ол турдахпына: «Сыллыый, мйн сэриигэ барар буоллум, бу билигин орйуоҥҥа киирэбин. Мин оннубар дьоҥҥор эр киһи эн эрэ хаалаҕын. Дьоҥҥор күүс-көмө буолаар» - диэбиккин кулгааҕым таһынан иһиттим быһыылааҕа. Эппиэтим олус судургута, кылгаһа бэрдэ, билигин да кулгаахпар иһиллэргэ дылы: «Ээх, сөп. Бар, бар». Акаарычаан арааһа, куруук кэмпиэт аҕалтараары чаҕаардаҕым буолуо. Оо, онно кэнники түөрт сылга төһөлөөх эрэй-кыһалҕа күүтэн турарын оройдотуом баара дуо.
Оҕонньорум олорбохтоот: «Оҕоккоом сыыһа, олох да өйдөөн-дьүүллээн истибэккэ да эрэ эппиэттээтэ. Сэрии уһаабат ини, сотору эргиллиэм буоллаҕа дии. Онуоха диэри хайдах-туох олороохтууллар. Колхоз кыахтаах, көмөлөһүөҕэ дии санаабытым. Оройуоҥҥа сатыы киирбитим. Армияҕа барааччылары Сэкийиэмҥэ мунньан баран, 4-5 массыынаҕа олортулар. Сайылыктан киирээт, эһигини күүтэн көрбүтүм да биллибэтэххит. Атыттарга кэргэттэрэ, аймахтара кэлэн, бырастыылаһан ытаһыы бөҕө. Ону көрөн, кэллэхтэринэ эмиэ итинник ытаһыахтара-соҥоһуохтара, чэ, баҕар, кэлбэтиннэр диибин да син биир олбуор аанын кэтиибин. Массыыналар хоҥуннулар. Даадары ааһан Сындыыстаахха тиийиибитигэр Дьэбдьиэйим эйигинниин бааһынаны саҥа тахсан суолга чугаһаан эрэргит. Мин: «Дьэбдьиэй, быраһаай!» - диэн хаһыытаан далбаатыырбын кытта, массыыналарга баар дьон эмиэ далбаатаабыттара. Дьэбдьиэйим эрэйдээх илиитин ууммутунан туран хаалаахтаабыта, харахпар тыыннаах хартыына буолан өйбөр-санаабар өр сылдьыбыта.
Дьэ инники кирбиигэ киириэхпит иннинэ аҕыйах хонук үөрэппитэ буолбуттара. Балаһыанньа олус ыарахана. 5-тии киһиэхэ биирдии бинтиэпкэ, 5-тии ботуруон. Өстөөхтөн былдьаан, онон ытыалаһыаҥ диэн буолла. Инники кирбиигэ киллэрдилэр. Оргуйа турар ад дойдута дьэ онно баар эбит этэ.
Снаряд, миинэ, эстиитэ, буулдьа чабырҕааһына, адьас эйигин эрэ бултаһар курдук. Сиргэ охтон түһэн баран, турар аата диэн суох. Сир маҕыньыыт курдук тардар. Турдуҥ да өлөбүн диэн куттал. Биир 18-таах уол, нуучча уола ити кырдьаҕас 4 киһи хаһан өлүөхтэригэр диэри мин бинтиэпкэтэ да суох өлөр эбиппин. Айыым-таҥарам, көр, өрүһүй» диэн ытыыр. Сорохтору командирдар тэбиэлээн туруораллар. «Ээ чэ, синэ биир, туруохха, сүөһүгэ диэри тэбиэлэнэн турар айыыта бэрт, туруохха» диэн бэйэбин күүһүрдүнээт ойон турдум. Өлбөтүм, буулдьа да таппата. Өлбөтүм. Атыттары кытта инним диэки ыстанным. Ити бастакы туруум сүрдээх ыарахан этэ. Кэнники, хаһан тураргын, ханна хаххаланан сытаргын толкуйдуу да барбакка оҥороҕун. Дьэ, ол биэс ботуруоннарын киэһэ аайы бэрэбиэркэлииллэр, ханна ыттыҥ, тугу ыттыҥ диэн туоһулаһаллар. Кэнники бинтиэпкэлэммитим, син өр илдьэ сылдьыбытым. Москва арҕаа өттүгэр сэриилэһэ сырыттахпытына, сабыс-саҥа таҥастаах, толору сэптээх-сэбиргэллээх саллаат бөҕө кэллэ. Сибииртэн сылдьабыт, Москваҕа парадтаатыбыт, онтон үргүлдьү бу кэллибит. Сталины көрдүбүт, Мавзолейга турар, өстөөҕү кыайыахпыт, биһиги дьыалабыт кырдьыктаах - диэн эттэ дииллэр. Биһиги үөрүү бөҕө. «Ол аата сымыйанан немецтэр Москваны ылбыттар дииллэр эбит» - диэн. Ити иннинэ биһигини биир отделение саллааты хайыһардаан баран өстөөх кэтэҕэр таһаардылар. Биһиги хаһыа да буолан, ойуур устун баран иһэн, өссө хайдыстыбыт. Хаар чараас, онон хайыһардарбытын уһулута тэбэн, аргыый чуҥнаан баран иһэн, боробуот тардыллыбытыгар кэтиллэ түстүбүт. Сүбэлэһэн, боробуоту батыһа бардыбыт. Эмискэ иннибитигэр землянка көһүннэ. Биричиинэй быһаҕынан икки боробулуоханы быһа соттум. Дьонум миигин землянканы киирэн көр, биһиги манна хаалан кэтиэхпит диэтилэр. Мин землянка ааныгар үөмэн тиийэн, ааны аһаат утуу-субуу икки гранатаны бырахтым, тыас дэлбэритэ бараатын кытта иһирдьэ ойон киирбитим үс киһи өлө сыталлар. Остуол хотойорунан ас бөҕөтө. Уолаттарым сырсан кэллилэр, ити үлүгэр астан аһаабакка да бардыбыт, билигин немецтэр кэлиэхтэрэ диэн ыксаттылар. Ити кэнниттэн хас да немеһи көрбүппүт да, мин ытыалаары гыннахпына: «Акаары, тыаһы таһаарыма, эккирэтэн кэлэн өлөрүөхтэрэ», - диэн тохтотон иһэллэр. Икки хонон дьоммутугар эргийэн кэлэн тугу көрбүппүтүн, гыммыппытын кэпсээбиппит да, хайҕал да суох, мөҕүү да суох. Сорохторбут хайдах дьылҕаламмыттарын быһаарса да барбатылар. Кэннэки истибиппит ити аата өстөөх күүһүн разведкалаан билии үһү. Онон биһигини сиэртибэ оҥостубут курдукка тахсар.
Сэриигэ саллаакка ыарахан кэм чугуйуу уонна кимэн киирии эбиттэр этэ. Чугуйуу түгэниттэн аҕыннахпына, немецтэртэн куотан иһэбит. Хаһыа да буолан дэриэбинэ ортотун диэки турар дьиэҕэ киирдибит. Сэрии буолбут сибикитэ биллибэт, үп-үрүҥ оппуохалаах чөм курдук дьиэ. Дьиэлээх дьахтар чугууҥҥа толору хортуосканы, туустаах солуомканы остуолга уурда. Мин хас да хортуосканы ылан сиэппэр угуннум, оһох сылаас. Атахтарбын сыгынньахтанан бачыыҥкаларбын кураанахтыы кэттим уонна оммуоткаларбын куурда уурдум, өр буолбакка кууран буруолаан эрдэҕинэ биир саллаат таһырдьаттан өҥөйөн туран: «Товарищи, немцы!» - диэн хаһыытаат, мэлис гынна. Мин оммуоткабын туппутунан, бинтиэпкэбин харбаат таһырдьа былдьастым. Хата, ойуур чугас буолан ол саҕатыгар киирэн, сытан ытыалаһарга бэлэмнэннибит. Мин онно мас күлүгэр олорон атахпын таҥынным, хортуоскабын дьэ сиэтим. Немецтэр ойуурга чугаһаабатахтара. Оччоттон куттанар эбит этилэр. Ойуур уотун илин диэки саллаҥнаһа турбуппут.
Оттон кимэн киириигэ өстөөҕү сынньаппакка, бөҕөргөтүнэр бокуой биэрбэккэ тилэҕин үктээн, тыынын кылгатан иһиэхтээххин. Онон күнүстэри-түүннэри утуйар уугун умнан, сынньанар диэни билбэккэ инниҥ диэки баран иһиэхтээххин дииллэр. Колоннанан иһэр саллааттар түүн утуктаан атын колоннаҕа киирэн хаалар түбэлтэлэрэ үгүс этэ. Оборонаҕа; саҥа чаастары тэрийиигэ сынньата түһэллэрэ. Истэ сылдьар буолуохтааххын Миитэрэпээн киһиргэс, оччо киһини өлөрдүм, аҥар илиибиниэн танканы салгыҥҥа көтөхтүм, самолету бинтэпкэнэн сууллардым диэн чабыланар дииллэрин. Итини барытын оҥорбут суолум. Ыгыта киирсэн, илиинэн да силиктэһии баара, биир дьиэ араас мэндиэмэннэригэр немецтэри кытта быысаһан хараҥаҕа хонон турар түбэлтэ эмиэ баара. Ыстыыгынан киирсиигэ бинтиэпкэ ыстыыга наһаа батары киирэн төттөрү ыларга сүгүн кэлбэккэ ыксатара. Ол оннугар бинтиэпкэ сүллүгэс курдук туттарга табыгастаах. Кынчаал курдук ыстыык үчүгэй быһыылааҕа. Биир итинник ыгыта киирсии түбэлтэтин үс сыл бииргэ сылдьыбыт табаарыһым Петр Иванович Лавецкай хаһыакка таһаартарбыт этэ.
Оттон танка туһунан маннык. Арай биир куорат уулуссатыгар сытан иһэр көстүбүт немецтэри автоматынан күттэрэ сыттыбыт. Ол сытан көрбүтүм анараа кэккэлэһэ уулуссанан немец бөҕөнү тиэммит биир танка элээрэн эрэр. Ити танка кэннибититтэн кэлэн сиир буолла дии санаатым да төттөрү сүүрэн тиийэн биир дьиэ муннугар противотанковай гранатаны туппутунан тоһуйан турдум. Өр буолбатылар, бу мэҥитэн кэлээт эргийээтин кытта танка анныгар гранатабын кыыраттым. Автоматынан дьонун ытыалаатым, өлбүттэрэ эрэ, куоппуттара эрэ утары сүүрэн кэлбэтэхтэрэ. Ити туһунан полковой хаһыакка «Митрофан Захаров одной правой поднял фашистский танк в воздух» диэн суруйбут этилэр. Ону кэпсээбиппин ити күлүү гыналлар.
Оттон самолет туһунан. Чахчы суулларбытым. Арай биир самолет биһигини наһаа сордоото. Адьас алларанан кэлэ-кэлэ ытыалаан тибигирэтэр. Биһиги хаптайан баран сытабыт. Кэнникинэн бирээмэ киһитэ бу көстөр гына кэлитэлээтэ. Мин абаран, тобуктуу түһээт, бинтиэпкэнэн кыҥаабыта буолан хаста да ытан субуруттум. Таппытым эбитэ дуу, өс киирбэх ол баран иһэн сууллан дэлби ыстаммыта. Командирым үөрэн наҕараадаҕа түһэриэх буолбута да, күн бүгүнүгэр диэри суох. Онон күлүөхтэрин сөп курдук.
Сэрии бүтэһик сылыгар биир дэриэбинэҕэ подвалы аһа баттаат автоматынан ытаары гыммыппар хас да саллаат илиилэрин өрө ууммутунан тахсан кэлбиттэрэ. Олору комбуойдаан истэхпинэ биир дьиэттэн немец икки офицердара илиилэрин өрө уунан тахсан ол дьоҥҥо холбоспуттара. Штабка чугаһаан истэхпинэ, икки нуучча саллааттара: «Эн чааскар төнүн, балары биһиги штабка илдьиэхпит», - диэн былдьаан ыллылар. Бүттэҕим ол. Өрөлөһө барыам дуо?
Кыайыы күнүн Чехословакия киин куоратыгар Прагаҕа көрсүбүппүт.
Күтүөтүм барахсан саамай баҕарар баҕата эйэ этэ. «Сэрии үтүөкэннээх да дьону сиэбитэ, аны сэрии буолбатын, дьоллоох буолуҥ, өлүмэҥ-сүтүмэҥ. Тыыннааххыт тухары доҕотторгутун өйөөҥ, харыстааҥ, өлбүттэри үйэтитиҥ», - диэхтиирэ күтүөтүм Митрофан Захаров.
МакарЖИРКОВ.
Салбан
.