РУБРИКАТОР
ХОС ЭҺЭЛЭРИМ ЭЙЭЛЭЭХ ОЛОҔУ УҺАНСЫБЫТТАРА
Миэхэ Аҕа дойду Улуу сэриитин туһунан эбэм, эһэм кэпсииллэриттэн билэбин. Кинилэр аҕалара иккиэн сэриигэ сылдьыбыттар. Ол мин хос эһэлэрим: Протопопов Николай Никифорович уонна Винокуров Василий Степанович. Хос эһэлэрим сэриигэ иккиэн бииргэ барбыттар. Онтон эһэ Ньукулай улаханнык ыалдьан төннөн кэлбит, үтүөрэн баран Япония сэриитигэр сылдьыбыт. Кини туһунан матырыйаал, хаартыска олус аҕыйах хаалбыт эбит.
Оттон биир хос эһэм, эбэм аҕата, Винокуров Василий Степанович туһунан билэрбин кэпсиэм. Кини «Албан аат» орден кавлера, элбэх бойобуой мэтээллэрдээх. Хос эһэм туһунан оҕолоро куруук кэпсэтэллэр, биһиэхэ эмиэ кэпсииллэр. Эһэм хаартыскаларын кичэйэн уура сылдьабыт, онно кини саллаат таҥастаах, түөһүгэр элбэх мэтээллээх түспүтэ эмиэ баар.
1942 сыллаахха эһэм аах «Кыһыл ыллык» колхозтан тохсуо буолан сэриигэ барбыттар. Атаара сылдьан кыра балта Ааныс: «Убаай, кэһиигин кэмпиэттэ аҕалаар», - диэбит үһү. Кыра буолан, сэрии диэн тугун билбэт буоллаҕа.
Эһэм Челябинскайга тиийэн хайыһардьыттар роталарыгар түбэспит, сорохтор үргүлдьү сэриигэ ааспыттар. Доҕотторун тус-туспа араараннар, ол кэннэ кинилэри көрсүбэтэҕин хомойо кэпсиирэ үһү. Кинилэри бэлэмнии түһэн баран Сталинградскай фроҥҥа ыыппыттар. Бастаан Сталинградка сэриигэ киллэрбиттэрин кэпсииригэр: «Адьас, иннигин-кэннигин билбэт буолуоххар диэри тыас-уус, сир-халлаан сууллан эрэрин курдук этэ», - диэбит.
Ордук ыарахан, элбэх өлүүлээх-сүтүүлээх сэрии Курскай тоҕой диэн сиргэ буолбутун, бииргэ сылдьар дьонуттан аҕыйах киһи хаалбытын аймана ахтара үһү. Сибииртэн сылдьар Авксентьев диэн нуучча уолун, командирын Киселеву умнубакка, махталынан кэпсиир эбит. Кыра үөрэхтээх, нууччалыы аҕыйах тылы билэр алаас сахатын көмүскэһэ, өйөбүл буола сылдьыбыттар эбит.
Биир дэриэбинэҕэ улахан сэриигэ немец саллааттарын билиэн туппуттар. Эһэбэр биир олох эдэр немеһи ханна эрэ илдьэригэр эппиттэр. Эһэм: «Бастаан өстүйбүт санаабар ытан кэбиһээри гыммытым, онтон кини эмиэ ийэлээҕэ-аҕалааҕа буолуо, саллаат буолан бирикээһи толорон сэриилэһэ сырыттаҕа диэн аһыммытым», - диэн кэпсиир эбит. Онтон Ворошиловград куорат таһыгар икки улахан бааһырыыны ылбыт. Өр баҕайы араас госпиталларга эмтээбиттэр да, үчүгэйдик үтүөрбэтэх. Ол иһин дойдутугар ыыппыттар. 1944 сыллаахха өр айаннаан дойдутугар эргиллэн кэлбит. Онтон колхоһугар үлэлээбит.
Мин хос эһэлэрим иккиэн сэриигэ сылдьыбыттар, онтон сэрии кэнниттэн иккиэн тутууга өр сыл үлэлээбиттэр. Тутуспут дьиэлэрэ - кулууп, орто оскуола, элбэх уопсай дьиэлэр дьоҥҥо туһалыы тураллар.
Кинилэр, эйэлээх олоҕу уһансыбыт дьон, билигин суохтар. Ол гынан баран көмүскээбит эйэлээх олохторо, тутуспут дьиэлэрэ биһиэхэ, кэлэр көлүөнэҕэ, хааллаҕа...
Сааскылаана Протопопова,
Хамаҕатта саха-французскай лицейин 2-с кылааһын үөрэнээччитэ