РУБРИКАТОР
АЙЫЛҔАТТАН БЭРИЛЛИБИТ ТАЛААННААҔА
Биһиги аҕабыт Тихонов Николай Данилович Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, сэрии I группалаах инбэлиитэ этэ. Кини 1912 сыллаахха сэтинньи 9 күнүгэр Нам оройуонун Хатыҥ-Арыы нэһилиэгэр дьадаҥы бааһынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Аҕата Тихонов Данил Кузьмич уолун кыратыттан батыһыннара сылдьан үлэҕэ-хамнаска уһуйара. Кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ үөрүйэх уол кэлин колхоз бастыҥ үлэһитэ буола улааппыта. Ийэтэ Акулина Ивановна уолчаанын көрө-көрө үөрэрэ. Улаатан баран, төрөөбүт нэһилиэгэр «Искра» колхозка үлэлээбитэ.
Үлэтэ 1931 сылтан Сэбэлээх диэн сири холбоһон оҥорор табаарыстыба председателин дуоһунаһыттан саҕаламмыта. 1933 сыллаахха механизатор, үс сыл устата МТС-тан «Кыһыл Дэриэбинэ» колхозка трактористыыр. Онтон 1937 сылтан «Уоһук» колхозка председателлиир. Бу эйэ-дэмнээх кэмнэри фашистскай халабырдьыттар аймаабыттара. Аҕам атыттартан хаалсыбакка, 1941 сыл атырдьах ыйыгар Кыһыл аармыйа кэккэтигэр ыҥырыллыбыта.
584-стрелковай полк ытааччытынан сылдьан, немецкэй-фашистскай халабырдьыттары утары сэриигэ Харьков куорат таһынааҕы кыргыһыыга ыараханнык бааһыран, 1942 сыл тохсунньу 1 күнүгэр госпитальга киирбитэ. Хаҥас илиитигэр, сыҥааҕыгар уонна түөһүгэр (тыҥатын дьөлө ыттаран) ылбыт баастара ыараханыттан, 1942 сыл ахсынньыга дойдутугар төннөн кэлбитэ. Стрелковай полк байыаһа, Николай Данилович «Слава III степени» уордьанынан, «Германияны кыайыы иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.
Ити ыарахан сэрии кэнниттэн «Искра» колхоз үүт-табаарынай ферматын сэбиэдиссэйинэн, нэһилиэк сэбиэтин исполкомун председателинэн, комплекснай биригээдэ биригэдьиирин солбуйааччытынан үлэлээбитэ. Карл Маркс аатынан колхоз оҕуруотун биригээдэтин салайбыта.
Биһиги төрөппүт ийэбит Тихонова (Эверствова) Мария Константиновна эдэригэр эмиэ комсомолка буолан үлэ бөҕөтүн ыытыспыт эбит. Ол да иһин кинини наар «комсомолка Маайа», ырааһын иһин «чистовка Маайа» диэн ааттыыллар эбит. Ийэбит 1953 сыллаахха ыараханнык ыалдьан олохтон туораабыта. Сыл буолан баран, эһэм Эверстов Константин Иванович - Бааһынай Көстөкүүн суорумньулаан аҕам Колесова Матрена Петровнаны кэргэн ылбыта. Онон 3 оҕолоох дьоллоох ыал буолан наһаа эйэлээхтик олорбуппут: ийэм кыыһа Винокурова Валентина Прокопьевна, эдьиийим Александра Николаевна уонна мин.
1966 сыллаахха ийэбит ыараханнык ыалдьан, аҕам кинини ыарыылаан дьиэ эргин булчутунан, сайынын бааһына харабылынан үлэлээбитэ. Аҕабыт хайа да үлэҕэ сырыттар, эргиччи чиэһинэйдик үлэтин толороро, үтүө суобастааҕа, ол да иһин бар дьонун махталын ылара. Кэлин уостан түспэт номох оҥостон биһиэхэ, оскуола үөрэнээччилэригэр, кырдьаҕастар кэпсииллэрэ. «Аҕаҕыт курдук буоларгыт буоллар» дииллэрэ. Дьоҥҥо өрүүтүн холобур буолара. Ол иһин дьон бары көнөтүн иһин ис сүрэхтэриттэн убаастыыллара. Аҕам наһаа аһыныгас этэ, бары аймахтарыгар күүс-көмө буола сатыыра, туох баар кыаҕынан көмөлөһөрө.
1967 сылтан Карл Маркс аатынан колхоз Кыһыл Дэриэбинэтээҕи биригээдэтин партийнай тэрилтэтин секретарынан талыллан үлэлии сылдьан 1940 сыл сэтинньи 2 күнүгэр ыарахан ыарыы былдьаан олохтон туораабыта. Коммунист быһыытынан үлэ итэҕэстэрин кытта хаһан да эйэлэспэт этэ. Итэҕэһи хайдах туоратар туһунан этии киллэрэр үгэстээх эбит. Оҕо сылдьан сыллааҕы түмүктүүр мунньах диэн наһаа уһун мунньахтаахтарын өйдүүбүн. Ол онно уот түүну быһа кэлэр этэ. Биһиги бэйэбит эрэ хаалан баран, эдьиийдэрбинээн оонньуу бөҕөтүн оонньуур этибит.
Аҕам бэйэтэ, улахан үөрэҕэ суох киһи диэтэххэ, айылҕаттан бэриллибит талааннаах, салайар дьоҕурдаах эбит. Хаһан ханна туох буолбутун, туох үлэ ситэриллиэхтээҕин барытын блокнотугар сурунан иһэр эбит. Хас да төгүл нэһилиэк депутатынан талыллан үлэлээбитэ.
Аҕам «III степеннээх албан аат» уордьанынан, 3 мэтээлинэн наҕараадаламмыт. Аҕам бастакы кыыһа Валентина Прокопьевна оҕо саадын иитээччитинэн үлэлээн, иккиһэ Александра Николаевна араас үлэҕэ үлэлээн, мин учууталлаан, билигин бары пенсионердарбыт. Бары аҕабыт, ийэбит туйахтарын хатаран аналлаах үлэбитигэр туох баар кыахпытын биэрэн үлэлээбиппит. Билигин бары дьиэ кэргэммитигэр көмөлөһөбүт.
Матрена Николаевна Бурнашева, кыыһа