РУБРИКАТОР
Эһэбит бойобуой суола
50-ча сыл буолан баран биһиги эһэбит Романов Абрам Петрович Аҕа дойду сэриитигэр Ийэ дойдутун өстөөхтөртөн көмүскүү сылдьан наҕараадаламмыт Аҕа дойду сэриитин 2-с степеннээх орденын докумуона киин архивтан көстөн кэллэ. Биһиги аймахха бу улахан үөрүүлээх сурах. Ол иһин санаабын олохтоох хаһыат нөҥүө үллэстэбин.
Романов Абрам Петрович 1897 сыллаахха Нам оройуонун Бөтүҥ нэһилиэгэр атыыһыт кэргэнигэр төрөөбүтэ. Кини соҕотох оҕо эбит. Олорбут дьиэлэрэ билигин даҕаны сыыр үрдүгэр Бөтүҥҥэ турар. Билигин да 2-3 ыаллар олороллор.
Абрам 16 сааһыгар сырыттаҕына төрөппүттэрин сөбүлэһиилэринэн Бөтүҥ Эбэтигэр олорор Ильин Афанасий диэн киһи 14 саастаах кыыһын Ильина Акулина Афанасьевнаны кэргэн биэрбиттэр. Кинилэр 14-тэ оҕоломмуттарыттан 3 эрэ оҕо тыыннаах хаалбыт. Биирдэстэрэ мин ийэм Александра Абрамовна, иккиһэ — Петр Абрамович. Кини өр сылларга Граф Биэрэгэр киномеханигынан үлэлээн хараҕынан инбэлиит буолан 45 сааһыгар Намҥа өлбүтэ.
Сэрии иннигэр Романовтар куоракка көһөн киирбиттэрэ. Онно Абрам Петрович тутууга үлэлээбит. Кини 1942 сыллаахха бэс ыйын 5 күнүгэр Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллан барбыт. Онтон сылтааннар кэргэнэ уонна 3 оҕото хоту Булуҥ оройуонун Тит Арыытыгар Ярославскай аатынан колхозка чилиэнинэн киирэн сыл устата балыкка сылдьыбыттар. Онтон дьэ Усть-Яна оройуонун Казачье бөһүөлэгэр тиийэннэр оскуолаҕа үөрэммиттэр. Онно үс улахаттар балык заводугар үлэлээбиттэр.
Сэрии бүппүтүгэр 1946 сыллаахха аҕалара сэрииттэн тыыннаах эргиллэн кэлбит. Биэс төгүл бааһырыылаах: аҥар хаҥас хараҕа суох, оройугар дьөлө көтүүлээх, буутугар үөс тымырыгар миинэ оскуолкалаах эбит. «Участнику Великой Отечественной войны 1941 — 45 гг.» диэн мэтээллээх үһү. Сэрииттэн 3 группалаах сэрии инвалида буолан кэлбитэ. Уонна тугу да кэпсээбэт эбит.
Арай кини бэйэтэ: «Миэхэ биир орден уонна биир мэтээл кэлиэхтээх», — диир үһү. 1946 сыллаахха күһүн хотуттан дойдуларыгар Намҥа кэлбиттэр. Абрам Петрович продавеһынан, оскуолаҕа завхоһунан үлэлээбит. 1947 сыллаахха Саҥа дьыл бырааһынньыгар оскуолката сүрэҕэр тиийэн өлбүт, ону Намҥа «Якутмебель» анныгар биэрэккэ, урукку кладбищеҕа көмпүттэр.
Мин кэннэ кэлин биһиги Киин архивка сурук ыыта сылдьыбыппыт да докумуона суох диэн сурук кэлбитэ. Кыайыы 50 сылынан сибээстээн «Арчы» хаһыакка Дьокуускай куораттан барбыт уонна наҕараадаларын ылбатах ветераннар испииһэктэригэр биһиги эһэбит аата баара. Онтон сиэттэрэн наҕараадаламмыт докумуонун, орденын киниискэтин, Яунтилена-Герти диэн сиргэ сэриилэспитин, саперынан сылдьыбытын биллибит.
Маннык ис хоһоонноох наҕараадаламмыт лииһэ оборона министерствотын Киин архивыттан 1995 сыл сэтинньи ый 23 күнүнээҕи № 2-61934 регистрацияламмыт суругу туттубут. Онно этиллэр: «Сообщаем, что в наградном листе к приказу 5 танковото корпуса № 029/п от 19.10.44 г. по которому Рюманов А.П. награжден орденом Отечественной войны 2 степени, записано: «Романов Абрам Петрович, красноармеец, сапер 1750 отдельного мотоинженернюто батальона 80 мотоинженерной бригады, участник Отечественной войны с 5 июня 1942 года в Отечественной войне ранен 15.08.42 г. и 6.12.43 г., 15.02.43 г. в Красной Армии с 5 июня 1942 года. При сопровождении танков 41 и 70 танковых бригад 5 т.к. 15.09.44 г. на участке Яунтилена-Герти под сильным пулеметным и артиллерийским огнем противника тов. Романов, действуя в составе отделения на постройке переправы через болотистую местность сев. вост. д, Яутилена проявил при этом мужество и отвагу. Несмотря на сильный огонь противника тов. Романов проверил дорогу на минирование, сняв при этом 11 противотанковых мин».
Дьэ итинник, биһиги эһэбит бойобуой сырыытын туһунан тугу билэрбит. Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ улаханнык көмөлөспүт Нам улууһун военкомун солбуйааччытыгар Пестряков Николай Васильевичка хаһыат нөҥүө улахан махталбытын тиэрдэбит. Тус бэйэтигэр, дьиэ кэргэнигэр кытаанах доруобуйаны, олохторугар дьолу-соргуну баҕарабыт.
Л. Лукин