РУБРИКАТОР
ПРОТОПОПОВ ИВАН ВАСИЛЬЕВИЧ
Мин Аҕа дойду сэриитигэр 1942 сыл атырдьах ыйыгар ыҥырыллан барбытым. Онно мин Илин Япония сэриитигэр оборуонаҕа сылдьыбытым. Сансаргя диэн сиргэ сырыттахпына, 1945 сыллаахха Аҕа дойду немецкэй сэриитэ бүппүтүн кэннэ, биһигини 1,5 ый буолан баран, Япония сэриитигэр ыыппыттара. 15 күн устата кумах куйаар устун барбыппыт. Онно сүрдээх өлүүнү көрсүбүппүт. Толган куорат анныгар улахан Нибдир хайаҕа японскай аармыйа оборуоната баар эбит. Ол аармыйаны үлтүрүтүүгэ биһиги үс полка сэриилэспиппит. Онно бастакы икки полка өлбүттэрэ. Биһиги үһүс полка кыайыылааҕынан тахсыбыппыт. Кыайыы кэннэ ыраастааһыҥҥа туох да сэрии хонуутугар, хайа анныгар өлбүт киһи тэлгэнэн сытара сүрдээх ынырыга. Япония оборуонатыттан хайа иһиттэн ытыалыыллара. Онно туох да арааньынай, бу өлбүт дьоннору хомуйууга биһиги элбэх массыынаҕа тиэйбиппит. Онно саамай киһи куттанара, арааньынай буолбут дьоннор ордук ыһыылара-хаһыылара туох да киһини дөйүтэн кэбиһэр буолар эбит. Онон мин этэбин - элбэх снарядтар түстэхтэринэ куйахаҥ күүрэр, сүрэҕин айаххар тахсар. Оннук сэрии алдьархайа. Киһи олоҕор саамай ынырык аат уот, просто сиир сэрии дии саныыбын. Бу сэриини Толган куоракка тиийэн түмүктээн өлбүт дьоннорбутун барытын көмөн, бэйэбит дьоммутун памятниктаан кэбиспиппит. Ол кэнниттэн сыл аҥара буолан баран, 1946 сыллаахха миигин дойдубар ыыппыттара. Ол кэлэн баран мин Ааллаах Үүҥҥэ сылдьыбытым. Ол кэнниттэн түүлээххэ сылдьыбытым, онтон колхозка үлэлээбитим: уһанан, саҥаны айан, рационализатор идэлээх олорбутум. 1952 с. кэргэн ылбытым. Онтон билигин сэттэ оҕолоохпун. Бэйэм тоҕус бииргэ төрөөбүттэртэн саамай аччыгыйдара этим. Бу немецкэй талабырдьыттары кытта сэриигэ мин убайдарым бары өлбүттэрэ. Онон миэхэ саамай үөрүүлээх, инникитин кэскиллээх үйэттэн үйэ тухары салгыы турар көлүөнэ ыччаттарбар үөрэн, күн бүгүнүгэр диэри үлэлээн, бастыҥ үлэни, бастыҥ дьоҕуру совхозка биэрэ сылдьабын - ол дьолум буолар. Бу миэхэ үчүгэй доруобуйа уонна үчүгэй албан аат иһин, билигин даҕаны мин аатыран, сураҕыран сылдьабын. Онон мин Кыайыы 30 сылыгар тиийэн үөрэбин, өссө Кыайыы 40 сылын, эбэтэр 50 сылыгар дылы тиийиэхпэр сөптөөҕүнэн бэйэбин ааҕынабын.
Ахтыыны суруйдум Протопопов И. В, сэрии ветерана.