РУБРИКАТОР
Разведчик доҕотторум
Биһиэхэ 3 киһи эбии кэллэ. Ол иһигэр - старшина Алексеев. Кыракый землянка иһэ күө-дьаа буола түстэ, буруота, кыыма көстүбэтин диэн инчэҕэй талах оттулунна. Ол да буоллар дьиэ сылааһын өтөрүнэн көрбөтөх дьоҥҥо - биһиэхэ үчүгэйин!
Биһигини 91-с гвардейскай стрелковай Духошинскай дивизия 279-с гвардейскай полкатын разведкаһыттарынан анаабыттара. Өстөөх Витебскай куораат Шестаки оройуонугар оборонаҕа олорбута. Бу биһиги землянкабытыттан кинилэр бэрт чугастар, обороналарын линията көстөн олорор. Сыалыһар баһын курдук саллайан көстөр тоҕойго бөҕөргөтүнүү, пулемёт баар диэн старшина Алексеев кэпсиир. Кинилэр итиннэ киирэн иһэн хотторон төннүбүттэр.
Нөҥүө киэһэтигэр икки саллаат эбии кэлбитэ. Түүн биһиэхэ сорудах биэрбиттэрэ. (1944 сылллаах олунньу 2 күнүгэр) Шестаки дэриэбинэ анныттан "тыл" ылыахтаахпыт. Икки буолан турар бөлөх хаҥас ойоҕоһугар анаммыппыт. Хаар түһэн үллүктүү турара. Өстөөх ракетата өрө сурулаан тахса-тахса санаарҕаабыттыы таҥнары саккырыыр.
Күнүс көрбүт сирбит диэки кудуххайдык баран испиппит. Онтон чугаһаатыбыт диэн бытаарбыппыт. Үс киһи иннилэрин диэки ыстаммыттара. Сонно тута траншеяҕа түбэспиттэрэ. Икккитэ бэстилиэт тыаһаабыта. Биһиги хаҥас өтттүбүтүттэн ракеталары ытыалаабыттара. Онуоха хас да гранатаны быраҕан эппиэттээбиппит.
Сотору "Төннүҥ" диэн команда иһиллибитэ. Сир ортотугар тиийэн түмсүбүппүт. Икки немец өлөрүллүбүт, биир пулемёт ылыллыбыт. Мин табаарыспынаан хаҥас өттүнээҕи кутталы туораппыт этибит. Ол иһин олунньу 13 күнүгэр "Хорсунун иһин" медалынан наҕараадаламмыппыт. Ити мин бастакым этэ.
Өстөөх Шестакиттан куотарга күһэллибитэ. Биһиги ити кыргыһыыларга кыттыбыппыт. Разведчиктартан төрдүө хаалбыппыт. Ол иһин эбии 3 киһини биэрбиттэрэ. Пехотаны кытта бөҕөргөтүүлээх үрдэли атаакалаан ыларга бирикээстээбиттэрэ. Онно мин эмиэ кыттыбытым.
Старшина Алексеевтаах үс буолан булгунньах чугаһынааҕы умайбыт танканан хаххалатан киирэн испиттэрэ. Биһиги үс буолан атын икки танканан хаххаланан иннибит диэки ыстанныбыт. Итиннэ барыта 3 танка алдьанан турара. Алексеевтааҕы танкаҕа чугаһааан истэхтэринэ өстөөхтөр түҥнэритэ ытыалаан кэбистилэр. Кыһыы-аба улаатта. Автоматынан уот аспытынан траншеяҕа ыстанныбыт. Гранатынан бырахсыы буолла. Өстөөх мас уктаах гранаталара траншея таһыгар түһэн эстэллэр.
Мин кэннибинээҕи раазведчигы биир гранат тута өлөрдө. Кини хаххалаан мин тыыннаах орпутум. Мин ытыалыы-ытыалыы чугуйарга күһэлинним. Төннөн иһэн биир бааһырбыт немец тыынын салҕаатым. Биир саллааты плен ыллым. Штабка төннүбүтүм, взвод командира старшай лейтенант Скоков контузияламмыт, саҥаны истибэт, сатаан да саҥарбат.
Киһи өйөөн туруорар буолбут. Таптыыр командирбытттан арахсар буолбуппун өйдөөтүм.
Хараҕым уута иэдэстэрбинэн сүүрэн эрэрин эрэ билэн хааллым.
Полк командира миигин ыҥыран ылла уонна, соҕотох разведчигынан тугу гыныахтарай, төрдүс ротаҕа стрелогунан анаата.
- Уруккуҥ курдук өстөөх огневой туочукаларын мөлтөх өрүттэрин чинчийэ сырыт. Разведчиктар кэллэхтэринэ эйигин онно төннөрүөм, - диэн эрэннэрдэ. - Сөп-сөп дакылааттыыр буолаар.
Түүн төрдүс ротаҕа кэлбитим. Халлаан сырдыыта өстөөхтөр биирдиилээн окопаттан бөҕөргөтүүлээх үрдэллэрин диэки сырсалларын көрбүтүм. Мин винтовкабынан "бултастым". Биирдиитэ-иккилиитэ ытан, балачча "бултуйдум". Разведчик доҕотторум ааттарын ааттатаарыбын, кэриэстэрин үйэтиттэрбин дии саныыбын. Ротаҕа уонча күн сэриилэспитим. Олунньу 24 күнүгэр миигин "Кыһыл Сулус" орденынан наҕараадалаабыттара.
Дивизияҕа эбии күүс кэлбитэ Разведкаҕа алта киһини биэрбиттэрэ. Командирынан старшина Васильев анаммыта. Дивизия кимэн киириитэ кичэйэн бэлэмнэммитэ.
Кулун тутар 10 күнүгэр разведчиктары полк командира ыҥыртарбыта. Иккилии гынан роталарга үллэрбитэ. Мин Селезнев диэн нуучча уолунаан түбэспитим. Саллааттары кытта киирсиэхтээхпит уонна "тыл" ылыахтаахпыт.
Халлаан сырдыахча буолан эрдэҕинэ кэннибитигэр эмискэ туох эрэ күлүм гынна. Онтон үрдүбүтүнэн тыас куп-куугунас буолла. Уот снарядтар субуруҥнастылар. Ити "Катюша" үлэлээтэ. Чаас кэриҥэ артиллерийскай подготовка биэрэн баран полканы атаакаҕа туруордулар.
Сирбитин ортолуохпутугар диэри чуумпу этэ. Онтон эр ылан Селезнёвтыын атын саллааттар иннилэригэр түстүбүт. Эмискэ хаҥас өттүбүтүгэр пулемет үлэлээтэ, онтон уҥа өттүбүтүттэн ытыалаатылар. Уолум табылынна. Мин автоматынан уот астым. Пулемёт ах барда. Үс фашист куотан эрэллэрин сиритэ-хайыта ытыалаан, ыксатан бэриннэрдим. Пехота иннин диэки ааһа турда. Штабка тиийэн, пулемёту стройтан таһаарбытым, икки саллааты, биир унтер-офицеры плен ылбытым туһунан дакылааттаабытым.
Ити олерация иһин мин 1944 сыллаах кулун тутар 25 күнүгэр "Аҕа дойду сэриитин" 2-с степеннээх орденынан наҕараадаламмытым.
Ити сырыыга мин үс бойобуой доҕотторум сырдык тыыннара быстыбыттара. Биллэн турар, атын саллааттарынан толорон биэрбиттэрэ. Полк урукку сириттэн 20 км иннин диэки сыҕарыйбыта. Фашистар төһө күүстээхтэрин, хайдахтарын билэргэ "тыл" наада буолбута.
Өстөөхтөр 300 м. сиргэ сыталлара. "тыл" ылыытыгар 8 киһини ыыппыттара. Хараҥата бэрдиттэн биирдэ траншеяҕа баар буола түспүппүт. Ытыалаһыы буолбута. Түөрт разведчигы сонно өлөрбүттэрэ Атыттар биир немеһи тутан төннөрдүү быһаарыммыппыт. Ол киһини дөйүтэн баран соһон истэхпитинэ ытыалаан, икки киһибитин бааһырдыбыттара.
Иккиэйэх хаалбыппыт. Гранат оскуолкатыгар табыллан аны мин охтубутум. Соҕотох разведчик команднай пууҥҥа "тылын" илдьэ барар. Мин 6 ый госпиталга сыппытым. Онтон разведкаҕа ыыппатахтара.
Сэрии кэмигэр армия көрөр хараҕа, истэр кулгааҕа буолбут разведкаҕа сылдьыспыппынан киэн туттабын. Бэйэлэрэ тылланан киирэн күн сириттэн сүппүт күндү доҕотторбун үйэтитэр туһугар маннык ахтыы оҥордум.