РУБРИКАТОР
ҮС ОРДЕННААХ РАЗВЕДЧИК
Аҕа дойду Улуу сэриитэ бүппүтэ төһөнөн ыраатар да уот будулҕан ортотунан ааспыттар уонна тыылга Улуу Кыайыыны уһансыбыттар ааттара ордук күндүтүйэн, кэрэтийэн иһиллэр. Оннук убаастабылынан, ытыктабылынан биһиги дэриэбинэбитигэр бастакынан Егор Григорьевич Протопопов аата ааттанар.
Егор 1922 сыллаахха 1 Хомустаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
Байыаннай үөрэҕи ааһан 1944 сыллаахха Шелбаки дэриэбинэтин сэриинэн разведкалаан саба түһэн ылыыга кыттыбытын, хорсун быһыыны көрдөрбүтүн иһин Кыһыл Сулус орденынан наҕараадаламмыта. Ити кэнниттэн, разведчиктарга «тылы» аҕалалларыгар бирикээс бэриллибитэ. Бу мүччүргэннээх сырыыга Егордаах үс бойобуой доҕотторуҥ сүтэрэн туран, өстөөх икки саллаатын уонна унтер-офицерын билиэн ылан аҕалбыттара. Ол иһин кулун тутар 25 күнүнээҕи бирикээһинэн Аҕа дойду Улуу сэриитин II степеннээх орденынан наҕараадаланар чиэстэммитэ.
Ити хапсыһыыга ыараханнык баас ылан, Егор сыл аҥара госпиталга эмтэммитэ. Салгыы сэриилэспитэ. 1945 сыл тохсунньу 22 күнүнээҕи 246 №-дээх бирикээһинэн илиҥҥи Пруссия куораттарын босхолоспутун иһин Верховнай Кылаабынай Командующай И.В. Сталин Махтал суругун үөрүүлээх быһыыга-майгыга туппута. Муус устар 9 күнүгэр кириэппэс-куораты Кенингсбери ылсыбыта. Ити ый эргэтигэр биһиги сэриилэрбит Одер өрүскэ тиийбиттэрэ.
Өрүс кэтитэ 300 метр. Туоруурга элбэх бэлэмнэнии үлэ ыытыллыбыта. Берлин күлүүһүн тыла Одерга сытар дииллэрэ. В.И. Ленин төрөебүтэ 75 сыла туоларынан сибээстээн хас биирдии буойуҥҥа Одер өрүһү хайаан да туоруур сорук турбута. Разведчиктарга эппиэттээх сорудаҕы туруорбуттара - ууну аннынан сибээс кабелын тардарга. 14 чулуу разведчиктар ортолоругар саха ньургун уола Егор баара.
Хараҥанан туһанан түүн 12 чааска оҥочонон өрүһү туораабыттара. Халлаан сырдыыта кыһыл ракеталар сандааран тахсыбыттара, ити өрүһү туорааһыҥҥа сүрүн күүстэргэ сигнал этэ. Егордаах өстөөххө кутаа уоту аһан, бэйэлэрин дьонноругар кырата суох көмөнү оҥорбуттара. Разведчиктар 2 бааһырбыт саллааты уонна телефонист Тимофеевы хаалларан баран өстөөх траншеятыгар саба түспүттэрэ. Биһиги артиллериябыт сидьиҥнэри сөптөрүн көрдөрбүт этэ, онон-манан эрэ утарылаһаллара. Хайы-үйэ муостаны танкалар, пушкалар, массыыналар туораабытынан барбыттара. Бу операция иһин Егор Григорьевич Албан аат III степеннээх орденынан наҕараадаламмыта.
Итини тэҥэ хорсун разведчик «Хорсунун иһин» икки уонна элбэх юбилейнай медаллардааҕа, түөрт төгүл баас ылбыта. Эдэрэ бэрт буолан бастаан утаа ыарыытын аахайбатаҕа, төрөөбүт-үөскээбит Киров аатынан колхоһугар үлэлээбитинэн барбыта.
1952 сыллаахха Никольскай дэриэбинэтигэр олоҕун аналын Мотяны - Матрена Павловна Соловьеваны, кэргэн ылбыта, үс оҕоломмуттара. Икки уол, биир кыыс. Егор бостууктуу-бостууктуу ветеринардаабыта. Ити курдук сыллар биллибэттик ааһан испиттэрэ. Техника кэлэн, колхоз бөдөҥөөн, Ленин аатынан колхоз буолбута.
1962 сыллаахха Егор сиһигэр ылбыт бааһа бэргээн Якутскайга 9 ый устата гипсэҕэ сыппыта. Үтүөрэн тахсан ветеринардаабыта, үлэтигэр сирдэрбэт, хайҕанар этэ. Сэрии содуллара Егор Григорьевиһы биһиги кэккэбититтэн 1972 сыллаахха туораппыттара.
Кини туһунан сырдык өйдөбүл өрүү тыыннаах.
И. Шадрин