РУБРИКАТОР
ПЕТРОВ СТЕПАН АНДРЕЕВИЧ
Мин дойдубуттан, Советскай Армия кэккэтигэр 1944 с. бэс ыйыгар ыҥырыллан барбытым. 1950 с. алтынньы ыйга, 6 сылтан ордук сулууспалаан баран эргиллибитим.
Мин сэрии саҕаланыытыгар 15 саастаах этим. Туруу дьоннор үксэ Ийэ дойдуларын көмүскүүр Улуу сэриигэ ыҥырыллыбыттара. Үлэ-хамнас барыта биһигинньиктэргэ уонна дьахталларга тиксибитэ. Үлэ кыһалҕатыгар эбии сут дьыллар кыһалҕалара кыһайбыттара, ону ол диэбэккэ Ийэ дойдуга бүрүүкээбит өстөөҕү түргэнник кыайар иһин оҕо, дьахтар харыстаммакка үлэлээбитэ. Кыһын тохсунньу тымныытын аахсыбакка дьахталлар Моой үрэххэ, Ааллаах Үүҥҥэ атынан таһаҕас таһаллара, сайынын, быа түспэтэх соноҕосторун тутан киллэрэн, косилкаҕа көлүйэн от оҕустараллара, Дьаанда, Туома арыыларга хайыыгынан көһөллөрө. Ити курдук үлэлии сырыттахпытына 18 саастарын туолбут уолаттары, биһигини армияҕа ыҥырбыттара. Биһиги үлэлии сылдьыбыт үлэбит алын саастаах оҕолорго хаалбыта.
Мин 1944 с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбытым. Ити бириэмэҕэ биһиги Албан ааттаах Кыһыл Армиябыт өстөөҕү бэйэтин территориятыттан төттөрү охсон таһааран иһэр кэмэ этэ.
Биһигини, эдэр өттүбүтүн, илин Япония, кырдьаҕастарбытын Арҕаа фроҥҥа ыыталаабыттара. Аҕа дойду сэриитин устатын тухары Илин фроҥҥа биһиги элбэх чаастарбыт манабылга бааллара. Германия Японияны кытта дуогабардарын быһыытынан, өскөтүн Германия Сталинграды сэриилээн ыллаҕына, Япония Советскай Союзка сэриинэн саба түһүөхтээҕэ.
Мин Монгольскай Народнай республика уонна Китай икки ардыларынааҕы кыраныыссаҕа Джамыла диэн куоракка границаны манааһыҥҥа турбутум.
1945 с. атырдьах ыйын 9 к. олунньу ыйдаах Ялтатааҕы конференция баһаарыытынан иккис фрону аһыы туһунан сөбүлэһиилэригэр, Германияны кыайыы кэнниттэн 2-3 ый иһинэн Японияҕа сэриини биллэрэргэ дуогабардарыгар олоҕуран, Советскай правительство Японияны утары сэриини биллэрбитэ. Ити бириэмэҕэ Япония Англияны, Францияны, Американы кытта сэриилэһэ сылдьар бириэмэтэ этэ. Биһиги сити күн сарсыарда 6 чааска границаны туораабыппыт. Границаттан аҕыйах километр Рельян диэн куоракка Японскай шпионскай оскуола баар этэ. Кинилэр сэриитэ суох бэриммиттэрэ. Биһиги уута, маһа-ото суох Гоби кумах куйаар устун Карган направлениятынан Малай Килдьян хайаны уҥуордаан, бэрт эрэйдэээх-буруйдаах походка 650 километры сатыы сэриилэһэ айаннаабыппыт. Джентей куорат анныгар улахан оборонаҕа түбэспиппит, атаакаҕа киирэн элбэх эрэйинэн куораты босхолообуппут. Сахалартан Уус-Алдан уола Гаврил Сивцев өлбүтэ. Миигин кытта сылдьыспыт Крулецкай ыстыыкка атаҕын бөтөҕөтүн сиирэ астарбыта. Итиннэ траншеяҕа өстөөхтөрү тобоҕолообуппут.
Калган куорат анныгар күүстээх оборонаҕа, тоҕо көтөөрү бэлэмнэнэ сырыттахпытына, балаҕан ыйын 3 күнүгэр 1945 с. Япония капитуляцияламмытын туһунан иһитиннэрии кэлбитэ. Аны военнай билиэннэйдэри тутуу, техниканы хомуйуу саҕаламмыта. Итинэн 42 хонуктаах чаҕылҕанныы сэрии бүппүтэ.
1939 сылтан саҕаламмыт иккис Аан дойду сэриитэ Тихэй океаҥҥа түмүктэммитэ. Ити күнтэн 45 сыл устата Советскай норуот уһун эйэлээх олоххо олорор. Аан дойду үрдүнэн эйэ туругурарын туһугар, аны сэрии суох буоллун диэн коммунизм материальнай-техническай базатын хаҥатыыга героическайдык үлэлиир, дьоллоохтук олорор.
Ахтыыны суруйда Улуу Кыайыы 38 сылын көрсө Петров Степан Андреевич. Харыйалаах бөһ.