РУБРИКАТОР
Үс бойобуой уордьан кавалера, хорсун разведчик
(Өлбүтүнэн ааҕылла сылдьыбыт буойун) Биһиги бары 1941-45 сс.Аҕа дойду Улуу сэриитигэр хааннарын тохпут, кыргыһыы хонуутугар геройдуу охтубут, ыарахаттары аахсыбакка тыылга Кыайыыны уһансыбыт, өстөөҕү самнаран, кыайан-хотон дойдуларыгар эргиллэн кэлбит хоһуун дьоммутун өрүү ахтан-санаан ылар ытык иэстээхпит. Бу сырыыга саха ньургун уола, биир дойдулаахпыт, үс бойобуой уордьан кавалера Афанасий Иванович Обутов туһунан (архыып матырыйаалларын, бойобуой доҕотторун ахтыыларын туһанан) бар дьонугар кэпсиибин.
Афанасий Иванович 1942 с. Хатырык оскуолатын бүтэрээт, от ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллан барбыта. Иркутскай уобалас Мальта ст. биэс ыйдаах полковой оскуоланы бүтэрэн пулеметчик уонна бронебойщик идэлээх младшай сержант званиелаах фроҥҥа ыытыллыбыта.
Кини бойобуой суола 19 стрелковай дивизия састаабыгар, 1943. с. кулун тутар 8 к. Харьков куораты босхолуур иһин кыргыһыылартан саҕаламмыта. Бу кырыктаах сэриигэ кинини өлбүтүнэн ааҕа сылдьыбыттар эбит.
«Вклад народов Якутии в дело Победы 1941-1945. Том 1 «Якутяне на фронтах Великой Отечественной войны»» историческай наука кандидата Д.Д. Петров кинигэтигэр: «По неполным данным в этих боях погибли: Обутов Афанасий Иванович, мл. сержант, командир отделения роты ПТР (Намский р-н, Салбанский н., убит 25 марта 1943 г. в бою за районный центр Печенеги Харьковской области)». Архив МО СССР, ф. 1087, оп. 2, д.5 а. диэн сурулла сылдьар.
Афанасий бу кыргыһыылартан, төгүрүктээһинтэн бойобуой доҕотторун кытта хайдах тахсыбыттарын туһунан «Мэҥэ Таас» II ч. 109 стр. маннык суруллубут. «Төрдүс күнүгэр сарсыарда эрдэттэн күүстээх артиллерийскай ытыалааһын кэнниттэн өстөөх атааканы саҕалаабыта. Кини пехотата бронетранспортердарынан хаххаланан ыган киирэн испитэ.
Афоня биир бронетранспортер дэриэбинэ ортотунан уун-утары иһэрин көрөн ытыалаан барбыта. Үһүс ытыытынан массыынаны хорус гыннарбыта. Дэриэбинэҕэ хорҕойо сылдьар немецтэри кытта күнү быһа ытыалаһыы буолбута. КиэҺэ «немецтэр төгүрүйэн эрэллэр, чугуйуҥ!» - диэн бирикээс кэлбитэ.
Ханна тиийэллэр да, барытыгар немецтэргэ кэтиллэ түһэллэрэ, хаста да илиинэн киирсиигэ тиийэ хапсыһыы буолуталаабыта. Өстөөх төгүрүктээһиниттэн тахсар суолу көрдөөбүттэрэ. Үс суукканы быһа аһаабакка да, сынньаммакка да сэриилэһэ-сэриилэһэ баран иһэннэр биир сиргэ түмсэн разведка ыыппыттара. Разведка хараҥа буолуута иннилэригэр өрүс баарын уонна немецтэр окуопа хаста сылдьалларын туһунан биллэрбитэ.
Биһиэннэрэ бэлэмнэнэн, өстөөхтөргө тыаһа суох кэннилэриттэн киирэн эмискэ саба түһэн суох оҥорон баран, сорохтор хаххаҕа сыппыттара, сорохтор өрүс оломун булан техниканы туоратан баран, уҥуор хаалбыттар тахсалларын хааччыйбыттара. Өрүһү туораан баран чаастарын булбуттара. Дьэ, аһаан-сиэн сынньаммыттара.
Ити кэнниттэн Афанасий Иванович иккис Украинскай фроҥҥа автоматчиктар взводтарыгар разведчиктаабыта. 1943 с. атырдьах ыйын саҥатыттан саҕалаан Дон өрүстэн Днепргэ диэри өстөөҕү сэриинэн чугутан испиттэрэ. Дьон өлүүтэ-сүтүүтэ элбэх этэ, взводтарга уончалыы эрэ киһи хаалбыта, ордук пулеметчиктар тиийбэттэрэ. Афанасий пулеметнай отделение хамандыырынан анаммыта.
Днепротревскай куорат таһыгар сэриигэ өрүһү туораан баран истэхтэринэ эмискэ 6 тигр таанкалар тахсан ытыалыыллар. Онно кини көмөлөһөөччүтүн өлөрөллөр, бэйэтэ санныгар бааһырар. Кини пулеметун соспутунан бэрт сорунан чугас аппа иһигэр киирбитин бэрэбээскэлээн баран санчааска ыыталлар. Госпитальга балтараа ый сытан баран, иккис Украинскай фронт 72-с Кыһыл знамя уордьаннаах стрелковай дивизиятын 155-с гвардейскай артиллерийскай полкатыгар кэтээччи разведчигынан аныыллар». Салгыы бу полка састаабыгар хайдах сэриилэспитин наҕараадалыыр лиистэрэ туоһулууллар.
К.Н. Гурьев «Сержанты - якутяне, (участники ВОВ» кинигэтигэр суруллар: «В боях с немецко-румынскими захватчиками при прорыве укрепленного района и овладении высотой 358,1 в р-не Марджилья Пашкальского уезда (Румыния) 19-22.08.44 г. продвигаясь совместно с пехотой, обнаружил: одну артиллерийскую батарею, две минометные батареи, два НП и три Станковых пулемета мешавших продвижению нашей пехоты. Обнаруженные огневые точки были уничтожены огнем наших батарей.
Находясь на переднем НП (на высоте 358,1) под ураганным артиллерийско-минометным и пулеметным обстрелом противника, выявил две артиллерийские батареи, один НП, три станковых пулемета и скопление пехоты противника, около 200 румын. Огнем артиллерии выявленные точки были уничтожены. Тов. Обутов совместно с пехотой отразил пять контратак пехоты противника и лично уничтожил гранатами и из личного оружия до 15 румынских солдат и офицеров - говорится в материалах приказа, №056/н по 72-й дивизии от 7.09.44 г. Этим приказом разведчик штабной батареи мл. сержант Обутов А.И. награжден орденом Красной Звезды (АМО СССР, ф.33 оп.690306, д.1398, л.334)».
«Разведчик тов. Обутов, - говорится в другом наградном документе, -находился на переднем НП боевых порядков пехоты с. Вел. Кртиш (Чехословакия). 5.01.45 г. противник после короткой, но сильной артподготовки перешел в контратаку. Тов. Обутов, невзирая на град пуль и снарядов, вместе с пехотой отражал контратаку противника. Из личного оружия уничтожил трех солдат противника. Когда противник подошел очень близко, метко брошенная граната тов. Обутова уложила на месте двух гитлеровцев.
11.01.45 г. в боях в р-не с. Барт (Венгрия) тов. Обутов снова проявил мужество и храбрость. Противник, поддержанный массированным артиллерийским огнем и танками, четыре раза переходил в контратаку. Тов. Обутрв, находясь на переднем НП под огнем противника, когда пехота подошла близко, стал в упор расстреливать его, уничтожив трех солдат противника. Тем самым помог удержанию важного НП».
По цитированному представлению был издан приказ о награждении мл. сержанта из далекой Якутии орденом Славы III ст. (АМО СССР, Ф.ЗЗ, ОП.640306, д.1061,л.3081).
«17.02.45 г. разведчик штабной батареи мл. сержант Обутов А.И. на НП командира полка под сильным артиллерийско-минометным и ружейно-пулеметным огнем противника лично принимал участие в отражении контратак пехоты и танков противника. Применяя личное оружие и гранаты, убил двух немцев. Мужественный и отважный...(АМО СССР, ф.ЗЗ, оп.717037,д.597, л.123)». Приказом по 72-й дивизии от 3.03.45 г. он награжден медалью «За Отвагу».
«В бою 15.04.45 г. в р-не Новые Замки, будучи на НП полка, он столкнулся с пехотой (до 50 чел.) противника и двумя танками. Проявив исключительное мужество и отвагу, он огнем своего автомата убил восемь немцев. А остальные были вынуждены бежать.
В бою 27.04.45 г. в р-не высоты 222 (Австрия) при отражении контратаки противника, он, подобрав на поле боя ручной пулемет, под ураганным огнем противника, уничтожил двенадцать гитлеровцев, чем способствовал в отражении контратаки» (АМО СССР, ф.ЗЗ, оп. 640306, д.1161, л.348).
По данному представлению отважному разведчику был вручен орден Отечественной войны II ст.
Архыып бу матырыйаалларыттан көрдөххө, гв. мл. сержана Афанасий Иванович, кыраҕы харахтаах разведчик, хорсун, сэрии сэбин араас көрүҥүн кыаҕын толору туһанар, сатабыллаах буойун буолара көстөр.
Кини туһунан 155 гв. АП 72 гв. СД разведка взводун хамандыыра Н.В. Толоконников саха суруналыыһа И.Ф. Ивановка суругар маннык тыллар бааллар: «Волевой, бесстрашный разведчик. Он смотрел врагу в глаза без паники, не думал о смерти» (письмо хранится в ДА И.Ф.И.). Дальше в письме командир вспоминает, как якутянин Обутов А.И. в бою на границе Румынии и Венгрии спасал группу разведчиков в количестве восьми человек. Немцы заметили и начали окружать Н.В. Толоконникова. Заметив это, из своего НП, Обутов зашел с тыла к немцам и открыл неожиданный огонь. Этим он не только спас группу разведчиков, но и двоих немцев «отправил на тот свет», а остальных заставил убежать.
Маннык түгэннэр умнуллубаттар. Ол иһин Н.В. Толоконников 1980 с. «Социалистическая Якутия» хаһыакка «Ищу друга, однополчанина Обутова А.И.» диэн сурук ыыппыта. Уонна Афанасий Иванович балтын Мария Данилованы кытта суруйсуута саҕаламмыта.
1947 с. хорсун сэрииһит А.И. Обутов дойдутугар Маймаҕаҕа эргиллэн кэлбитэ. Сииттэ кыыһа Мария Ильинична Попованы кэргэн ылан, агроном идэтигэр үөрэнэн Маяковскай колхоз председателинэн, М. Аммосов аатынан колхоз кылаабынай агрономунан, Сииттэҕэ старшай биригэдьииринэн эҥкилэ суох үлэлээбитэ. Хомойуох иһин, кини 1967 с. ыарахан ыарыыттан өлөн, олохтон туораабыта. Кини олоҕун салгыыллар төрөппүт түөрт уолаттара, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ.
Хорсун сэрииһит үтүө аата умнуллубат. Хатырык нэһилиэгин биир уулуссата кини аатынан ааттаммыта. 2010 с. Улуу Кыайыы 65 с. үбүлүөйүгэр улуус мунньаҕын быһаарыытынан «Улуус бочуоттаах гражданина» (посмертно) аат иҥэриллибитэ.
А.И. Обутов уонна кини курдук Ийэ дойдуга муҥура суох бэриниилээх, хорсун-хоодуот уолаттардаах, кыргыттардаах буолан Сэбиэскэй Ийэ дойдубут кырыктаах, уодаһыннаах сэриигэ фашистары самнарбыта, кыайан-хотон аан дойдуну алдьархайтан, имири эстииттэн-быстыыттан быыһаабыта.