РУБРИКАТОР
УОТ СИЛЛИЭНИ ТЭЛЭН
Тельман аатынап колхозка биригэдьиирдии сырыттахпына 1942 сыллаахха бэс ыйыгар Ийэ дойду көмүскэлигэр барарга бэбиэскэ туппутум. Элбэх буолан барбыппыт. Челябинскай куоракка кылгас бириэмэҕэ үөрэммиппит. Маршевай ротаҕа түбэспитим. Сотору тимир суолунан айаннаан Москваҕа тиийбиппит.
Столица туох баар уотун умуруоран олороро. Тимир суол таһынааҕы сууллубут дьиэлэр таастарын утары ыраастыы тураллара. Салгыы уота суох поеһынан айаннаабыппыт. Уотунан уһуура турар Ржев куорат таһыгар тиийдибит. 375-с стрелковай дивизия састаабыгар кииристибит. Сахалар син элбэхпит. Таастаахтан Алексеев (Тиэтэл), Данил Петрович Ощепков, Петр Гаврильевич Баишев, Леонтий Ощепков, Намтан Лев Павлов, Зо-рин, Модуттан Никитин бааллара.
Халлаан сырдыыта куорат илин өттүнэн бурдук бааһыналаах сиринэн сэриигэ киирбиппит. Куорат умайан кытыаста турара, бомбалар, снарядтар быыстала суох эстэннэр биир кэм хара ыыс быдаан өрүкүйэ турара. Урааҥхай киһитэ дьулайар алдьархайа этэ.
- Иннибит диэки! Дойдубут иһин! - диэн хамаанда сатараата... Хара быарбытынан сыылан киирэн иһэн тохтоотубут, ытыаластыбыт. Биһигиттэн киһи бөҕө өллө. Сахалартан аҕыйах киһи хаалбыта. Хабыр хапсыһыыга Нам райпотун үлэһитэ рота командира Лев Павлов, Таастаах киһитэ Алексеев өлбүттэрэ. Данил Петрович Ощепков баас ылан тыылга тахсыбыта.
Дэриэбинэни ылан иннибит диэки баран иһэбит. Балтараа суукка аһаабакка тохтоло суох сэриилэстибит. Тула өттүбүт буулдьа, снаряд сибиньиэс ардаҕа. Сирбит биир кэм дьигиһийэн олорор, туох да тыынар тыыннаах ордон хаалыа суох айылааҕа.
Хаһыс да киирсии кэмигэр төбем «чуҥ» гынан хаалла. Өйдөнөн кэлбитим буорунан көмүллэ сытар збиппин. Сэниэ суох, хаһыытыы сатыыбын да ким да истибэт, хайдах да тахсар кыах суох, икки дуу үс дуу суукка сыттым. Биирдэ дьон саҥатын иһиттим, хаһыытаа да хаһыытаа буоллум, дьонум хаһан бардылар. Хороччу тоҥон эрэр, көһүйбүт киһини таһаардылар. Оччотооҕу үөрүү сатаан кэпсэниллибэт. Миигин төкүнүтэ сырыттахтарына өстөөхтөр снаряд, бомба ардаҕын түһэрдилэр, икки киһи бааһырдылар, биирдэрэ дойдум киһитэ Баишев Леонтий. Кини сэриигэ барыан иннинэ бастыҥ сылгыһыт буолан Үлэ Кыһыл Знамята орденнааҕа. Доҕорум эрэйдээх өлөн хаалла...
Халлаан саҥа сырдаата, икки буолан окуопаҕа сытабыт, арай немец икки саллааттара өрүс хааһын диэкиттэн биһиэхэ иһэллэр. Биһигини көрбөттөр.
- Ытыахпыт, - диэн сибигинэстибит. Үөрдүбүт. Адьас чугаһаабыттарын кэннэ киһим:
- Бэриниҥ! - диэн хаһыытаан бытарытта. Немецтэр уолуйан уҥуохтара халыр босхо барда, сааларын бырахтылар, илиилэрин өрө ууннулар. Чааспытыгар илдьэ кэллибит.
Балаҕан ыйын сүүрбэтин диэки өстөөх эргииригэр түбэһэн икки суукка аһаабакка сэриилэстибит. Киһи киһиэхэ сатаан кэпсээбэт алдьархайа сатыылаабыта. Үөһэнэн самолет, алларанан танкалар, пехота тоҕу ааҥныыр. Күн сырдыга көстүбэт. Киһи өлүүтүн киһи ааҕан-сиппэт иэдээнэ. Ыкса киэһэ буулдьабыт бараммыта. Түүнүнэн сирэйдэнэн төгүрүктээһинтэн телө көтөн тахсан киһи буолбуппут.
Кэлин тохтоло суох өр сэриилэспиппит, өстөөх элбэх киһитин, техникатын урусхаллаабыппыт.
Алтынньыга санитарынан анаабыттара. 12 этибит. Сэрии ортотугар бааһырбыт саллааты хайаан да таһаарыахтааххын. Күнүстэри-түүннэри санныгар ууран таһаҕын. Кэнники иккиэйэх эрэ буолан ордубуппут. Сэтинньигэ ыараханнык бааһырбыппын Москваҕа аҕалбыттара. Салгыы Арзамас куоракка уһуннук эмтэммитим. Госпитальга сытан Калинин куорат босхолонно диэн үөрүүлээх сураҕы истибитим.
Бу куораты ылар иһин охсуспуттары эҕэрдэлээбиттэрэ, бэлэх туттарбыттара. Биэс анар ый госпитальга сытан дойдубар 1943 сыл ыам ыйын 30 күнүгэр эргиллэн кэлбитим. Баттык маһынан хааман сайылаабытым. 1951 сылга диэри Тельман аатынан колхозка председателлээбитим. 1 Хомустаах нэһилиэгин Советын исполкомун председателинэн үлэлии сылдьан бааһым улаханнык бэргээбитэ. Онтон ыла эмтэнэ-эмтэнэ быстах үлэҕэ сылдьыбытым. Аҕа дойду Улуу сэриитин II группалаах инбэлиитэбин. Аны хаһан да сэрин буолбатыгар баҕарабын.
Д. Муксунов,
сэрии ветерана. Кулун тутар 16 к. 1975 с.