РУБРИКАТОР
ИЙЭ СИРИН КӨМҮСКЭСПИТЭ, ДЬОЛЛООХ ОЛОҔУ КӨМҮСКЭСПИТЭ
Кыратыттан олох оскуолатыгар үөрэнэн салайааччыга тиийэ үүммүт Уус-Алдан, Бүлүү, Амма, Нам сройуоннарын райсоюзтарын председателлэринэн өр сылларга эҥкилэ суох үлэлээн, ити оройуоннар райсоюзтарын «Холбос» респотребсоюз бастыҥ үлэлээх тэрилтэлэрин ахсааннарыгар таһаарбыт Гаврил Иосифович Местниковы билбэт, кини туһунан истибэтэх дьон, ордук аҕа саастаахтар, биһиги улууспутугар аҕыйахтар.
Кини революция иннигэр ыаллыы Уус-Алдан оройуонун Курбуһах нэһилиэгэр 8 оҕолоох дьадаҥы бааһынай Мэхээлэ Местников дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Элбэх оҕолоох төрөппүттэрэ тиийиммэт-түгэммэт кыһалҕатыттан уолчааны нэһилиэк олохтооҕор Уоһук Местниковка иитиэххэ биэрбиттэрэ.
Оҕо эрдэҕиттэн үлэҕэ эриллибит уол иитиэх дьонугар күүс-көмө буолан 14 саастааҕар нэһилиэк мунньаҕынан «Кыһыл хардыы» колхуос биригэдьииринэн талыллыбыта. Курбуһахха начальнай оскуола аһыллыбытыгар үөрэххэ киирбитэ. Үөрэнэ сылдьан олохтоох сэбиэт сорудаҕынан хотону дьиэттэн араарыыга, хас биирдии киһи туһунан соттордоох буолуутун ситиһиигэ «Ыраас олох иһин» хамсааһыны нэһилиэнньэ ортотугар тарҕатыыга активнайдык кыттыбыта.
Начальнай оскуоланы бүтэрэн нэһилиэк сэбиэтин секретарынан, Бэрт ууһун нэһилиэгэр маҕаһыыҥҥа атыылааччынан, онтон сэбиэдиссэйинэн, Бороҕон сельпотун бырабылыанньатын председателинэн быыбарданан салайар үлэтин саҕалаабыта.
1941 сыллаахха «Холбос» респотребсоюз иһинэн эргиэн үлэһиттэрин курстарыгар үөрэнэ сылдьан Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ ыҥырыллыбыта. Кини илиитигэр саа-саадах тутан Новгородскай, Калининскай уобаластары босхолоспута. Старай Русса туһаайыытыгар 197 стрелковай дивизияҕа киирсэн Ржев куорат таһыгар сэриилэһэ сылдьан, икки төгүл бааһырбыта. 1943 с. сэрииттэн II-с группалаах инбэлиит буолан дойдутугар эргиллээт, норуот хаһаайыстыбатын потребкооперацияҕа салаатыгар райпотребсоюз председателин солбуйааччынан, райсовекка эргиэн отделын сэбиэдиссэйинэн үлэлээн тэрийэр дьоҕура арыллыбыта.
Обком бюротун уурааҕынан, «Холбос» респотребсоюз бырабылыанньатын дьаһалынан Бүлүү райсоюһун бырабылыанньатын председателинэн анаммыта. Итиннэ үс сыл таһаарыылаахтык үлэлээн баран, Амма, Нам оройуоннарын райсоюзтарын бырабылыанньаларын председателинэн быыбардаммыта.
Гаврил Иосифович Уус-Алдан, Бүлүү, Амма, Нам оройуоннарын райсоюзтарын кадрдарынан хааччыйыыга, кинилэри аттаран туруорууга, материальнай базаны бөҕөргөтүүгэ үгүс үлэни ыыппыта. Бородууктаны, табаары оҥорооччулартан быһа аҕалыыны саҕалаабыта. Оройуоннар бөдөҥ тэрилтэлэрэ, колхуостара, куорат тэрилтэлэрэ дьонунан, техниканан көмөлөрүн тэрийиигэ, кылаабынайа салайар коллективын үлэҕэ түмүүгэ, үрдүк көрдөрүүнү ситиспитэ. Нэһилиэк учаастактарыгар автолавкаларынан тиэйэ сылдьан атыылааһыны киэҥник туһаммыта.
Нам райсоюһугар үлэлээбит уон сылыгар 18 типовой маҕаһыыны, ыскылааттары, булуустары, 3 хлебопекарняны, киин хонтуора дьиэтин, үлэһиттэр олорор уопсайдарын туттарбыта. Кини ити сылларга бииргэ үлэлээбит Карл Маркс аатынан колхуос председателлэрин Г.Е. Уваровскайы, М.П. Поповы, Ленин аатынан колхуос председателлэрин И.М. Шапошниковы, И.В. Винокуровы, И.В. Сталин аатынан колхуос председателлэрин К.И. Кривошапкины, С.С. Овчинниковы, МТС кэлин «Сельхозтехника» управляющайдарын П.М. Барашковы, А.С. Романовы райсоюз үлэтигэр-хамнаһыгар көмөлөспүттэрин иһин махтанара.
Г.И. Местников бииргэ үлэлээбит дьоно Амматтан райпоҕа 30-ча сыл бырабылыанньа председателинэн үлэлээбит И.П. Корякин, кооперативнай эргиэн ветерана С.О. Константинов, рабочай Роман Нестеров, Намтан эргиэн туйгуна, тыыл ветерана, пенсионерка Т.В. Фомина кини дьоҥҥо үтүө сыһыанын, остуораһыттан саҕалаан бары үлэһиттэри кытта «эн-мин» дэһэн, кинилэр кыһалҕаларын чугастык ылынан көмөлөһөрүн, сүбэлиирин-амалыырын, ол эрээри ирдэбиллээҕин үтүө тылларынан истиҥник ахталлар. Коллективы түмэр, тэрийэр талааннаах салайааччы үлэлээбит оройуоннарын райсоюзтарын кылгас болдьох иһигэр бастыҥ үлэлээхтэр ахсааннарыгар таһаарбытын астынан бэлиэтииллэр.
Гаврил Иосифович дьоҥҥо-сэргэҕэ олус болҕомтолоохтук, харыстабыллаахтык сыһыаннаһара. Бары ситиһии үлэттэн тахсарын ыйара. Киһи хайдаҕа, быһыыта-майгыта, итэҕэһэ-быһаҕаһа барыта кини үлэҕэ сыһыаныттан көстөрүн этэрэ. Дьоҥҥо, үлэҕэ-хамнаска үтүө сыһыаҥҥа үөрэтэрэ уонна ону ирдиирэ.
Оройуоҥҥа үөрэх, эмп, культура үлэһиттэрэ оттук маһынан босхо хааччыллаллара. Сокуонунан көрүллүбүт өҥөнү олохтоох лесопуун хааччыйара. 1972-78 сс. Г.И. Местников лесопуун начальнигынан үлэлээбитэ. Урукку сылларга сатархай үлэлээх-хамнастаах тэрилтэ кылгас кэм иһигэр материальнай базата бөҕөргөөн, атаҕар турбута. Ити сылларга специалистар оттук маһынан харгыһа суох хааччыллыбыттара. Саталлаах салайааччы үлэни-хамнаһы кыайар учууталлары, эмп, культура үлэһиттэрин ортолоругар маһы бэлэмнээһиҥҥэ, тиэйиигэ субуотунньуктары көхтөөхтүк тэрийэрэ. Үлэлиир кэмнэригэр кинилэри көлөнөн, техниканан хааччыйара. Субуотунньуктары лесопуун маастара, Үлэ Кыһыл Знамята орденнаах П.Д. Никонов салайан ыытара.
Г.И. Местников үлэлээбит оройуоннарыгар райсовет депутатынан, ССКП райкомун, бюротун чилиэнинэн талыллан оройуоннар экономикалара сайдарыгар, нэһилиэнньэ олоҕо тупсарыгар кылаатын киллэрбитэ.
Гаврил Иосифович кэргэнинээн Мария Максимовналыын түөрт оҕону төрөтөн олох киэҥ аартыгар таһаардылар. Оҕолоро, сиэннэрэ кырдьаҕастарын күндүтүк саныыллар, ытыктыыллар. Кинилэри өрүү холобур оҥостоллор.
Ыал аҕатынан - аҕа баһылыгынан, ийэтинэн - дьиэ хотунунан, оҕолорунан - олоҕу салҕааччыларынан сыаналанар. Төрөппүттэр оҕолорун, сиэннэрин иитиигэ-үөрэтиигэ, кинилэр олоххо оннуларын булан киһи-хара буолууларыгар оруоллара улахан.
— Биһиги аҕабыт олус элэккэй, сытыары-сымнаҕас, дьоҥҥо болҕомтолоохтук сыһыаннаһар этэ. Кинилэр кыһалҕаларын, үөрүүлэрин-көтүүлэрин үллэстэрэ. Күүһэ кыайарынан көмөлөһөрө. Оччолорго даҕаны тэрилтэлэргэ иһэр-аһыыр, үлэлэригэр-олохторугар ээл-дээл сыһыаннаһар дьон бааллара. Аҕабыт кинилэри мөҕүүнэн-этиинэн, миэрэлээһининэн эрэ муҥурдаммат этэ. Итинник дьон биир эмэ үчүгэй хаачыстыбаларын таба көрөн, ону чорботон бэлиэтиирэ. Олоххо, үлэҕэ көҕүлүүрэ, сүбэлиирэ-амалыыра.
Тапталлаах аҕабыт, эһэбит киһи аналын толорон олоҕу, үөрүүнү-хомолтону этинэн-хаанынан билэн, биһиэхэ күүс-көмө, эрэллээх өйөбүл буолан, дьоллоох олоҕу олорон ааста. Кини бэриниилээх үлэтэ-хамнаһа, олоҕо, сырдык мөссүөнэ, ыраас дууһата, билиитэ-көрүүтэ үйэ-саас тухары биһиэхэ холобур уонна киэн туттуубут буолуоҕа. Күндү аҕабытыгар, эһэбитигэр махталбыт муҥура суох» -дииллэр ытык кырдьаҕас оҕолоро, сиэннэрэ. Г.И. Местников Аҕа дойду уоттаах сэриитигэр актыыбынайдык кыттыыта Албан Аат уонна Аҕа дойду сэриитин I степеннээх орденнарынан бэлиэтэммитэ. Сэрии кэннинээҕи сылларга үлэтин түмүгүнэн кини аата «Холбос» респотребсоюз Бочуотун кинигэтигэр киллэриллибитэ. «СР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ», «Сэбиэскэй эргиэн туйгуна», «Нам оройуонун бочуоттаах гражданина» ааттар иҥэриллибиттэрэ.
Г.И. Местников ааспыт сыллаахха 85 сааһыгар биһиги кэккэбититтэн өлөн туораабыта. Биир дойдулаахтара кинини, сэрии кыттыылааҕын, салайааччы уонна төрөппүт быһыытынан умнуохтара суоҕа. Ытык кырдьаҕас чаҕылхай олоҕун оҕолоро, сиэннэрэ салгыыллар.
В. Сыромятников