РУБРИКАТОР
ОХСУҺУУ СУОЛУНАН
Г.Л. Москвитин 1942 сыллаахха бэс ыйыгар армияҕа ыҥырыллан баран, Челябинскай куоракка биэс ыйдаах младшай командирдар полковой оскуолаларын бүтэрбитэ.
1943 сыл от ыйыгар Ростовскай уобалас сирдэригэр Соҕурууҥу фронт чаастарыгар сылдьан уоттаах сэрии алдьархайын аан маҥнай билбитэ. Ити бириэмэҕэ немецкэй армия дойду соҕуруу өттүнэн иккиһин кимэн киирэргэ бэлэмнэммитэ. Хас куорат, нэһилиэнньэлээх пуун аайы кыырыктаах кыргыһыы буолара. Кини отделениета «на разведку с боем» сылдьан элбэх сүтүгү ылара.
4-с гвардейскай мотомеханизированнай биригээдэ автоматчиктарын отделениетын командирынан сэрии уһун суолун барбыта. Биһиги сэриилэрбит бытаан да буоллар, иҥнилэрин диэки сыҕарыйаллара. Донбасс воротатынан буолбут кыра соҕус Саур-Могила диэн дэриэбинэни хаста да атаакалаан ылбыттара. Бу дэриэбинэҕэ Нам дьонуттан хас да киһини көрсүбүтэ.
Дэриэбинэттэн арҕаа тэйиччи үрдүк сир баара. Лейтенант Иванов Москвитиҥҥа онно тахсан немецтэр позицияларын кэтээн көрөрүгэр сорудахтаабыта. Кини өр кэтээн олорбута. «Ити бириэмэҕэ немец сэриилэрэ атын сиринэн элбэхтик ааспыттара, биһиги ылбыт дэриэбинэбитигэр төттөрү киирбиттэрэ. Онон мин чаастарбыттан быстан хаалбытым. Дэриэбинэ чугаһынан, тумнан Сэйзм чаастарым барбыт суолларынан күүс кыайарынан сүүрбүтүм. Ол истэхпинэ немецтэр кэннибиттэн тохтоло суох ыталлара. Өлбөт быабар кукуруза үуммүт бааһыната абыраабыта», - диэн кэпсиир Григорий Леонтьевич. Онтон ыла быыстала суох хабыр охсуһууларга киирсэн сэрии уһун суолун тыырбыта.
Биһиги сэриилэрбит 1943 сыллаах сайын Курскай Дугаҕа өстөөх улахан күүһүн урусхаллаабыттара. Ол да буоллар, өстөөх хас биирдии ылбыт сирин хааннаах охсуһуунан биэрэрэ. Советскай Армия 1943 уонна 1944 сыллардаахха бэйэтин дойдутун өстөөхтөн босхолообута. 1944 сыл бүтэһигэр кыраныысса нөҥүө сэрии барбыта. Г.Л. Москвитин бааһыра-бааһыра хатылаан охсуһууга киирсэн испитэ. Өстөөх харса-хабыра суох куораттары, дэриэбинэлэри, культура пааматынньыктарын алдьаппытын, советскай дьону сиэри таһынан муҥнаан өлөрбүттэрин көрө-көрө санаата оонньообутун, өстөөҕү сир үрдүттэн имири соторго бэлэмин кэпсээн ааһыталыыр.
1944 сыллаахха ахсынньы бүтүүтүгэр Венгрия сиригэр бойобуой сорудахтары үгүстүк толорбутуттан биирин кэпсиир. «Биһиги чаастарбыт уонна немец сэриилэрэ олорор дэриэбинэлэрин икки ардыларынан дириҥ уу ханаала барара. Итини муостанан эрэ туорууллара. Бу саамай түмүк сир этэ. Полка командира, полковник Стрыжов мин стрелковай взводум уун утары муостаны туораан өстөөх ылан олорор пуунугар харса суох уоту аһыахтааҕар сорудах биэрбитэ.
Мин взводпар сорудаҕы билиһиннэрэбин уонна муостаны туоруурга хорсун быһыыны көрдөрүөхтээхтэрин этэбин. Оҥостон баран бэйэм аан маҥнайгынан кылгас-кылгастык туран сүүрэ-сүүрэ «Ураа!» диэбитинэн муостаны туоруурга барабын. Дэриэбинэттэн өстөөх кутаа уоту аһар. Муостаны маҥнайгынан туоруубун уонна ханаал нөҥүө өттө көнө, ыраас буолан өлүү элбэхтик тахсарын билэн, моонньубар диэри ууга түһэн туран өстөөххө уоту аспытым. Дьонум миигин батыһан ууттан харса суох уоту аспыттара. Элбэх киһи муостаны туораабакка өлбүттэрэ. Итинэн тупанан биһиги чаастарбыт дэриэбинэни кэтэх өттүнэн киирэн ылбыттара».
Сэриигэ киириэҕиттэн бүтүөр дылы Григорий Леонтьевич үстэ бааһырбыта. Итинтэн иккитэ улахан. Венгрия сиригэр түөһүн уҥа өттүгэр бүтэй оскуолка бааһырыытын ылбыта. Ол оскуолка билиҥҥэ дылы лаппаакытын аййыгар сылдьар. Отуттан тахса сылы мэлдьи киһи этигэр тимир сылдьара кутталлаах. Григорий Леонтьевич «сороҕор баарын биллэрэр» диэн мичээрдээн ылар.
Арҕаа Европа үгүс дойдуларынан: Венгриянан, Румыниянан, Болгариянан, Югославиянан, Берлин соҕуруу өттүнэн сэриилэһэн Австрия Альпатын хайаларыгар сэриини бүтэрбитэ. Ити дойдулар немец халабырдьыттарыттан босхолоноллоругар таб. Москвитин үтүөтэ эмиэ баар.
Сэрии бүппүтүн кэннэ Г.Л. Москвитин 1948 сыллаахха дылы Одессатааҕы байыаннай уокурук 186-с стрелковай дивизиятын 86-с стрелковай полкатын мйнометнай взводун командирынан сылдьыбыта. Онон кини сэрии уотун, байыаннай үөрэх мускулун билбит дьиҥнээх саллаат, офицер.
Григорий Леонтьевич сэриигэ хорсун быһыыларын иһин элбэх правительственнай наҕараадалардаах. «Аҕа дойду сэриитин II степеннээх» орденынан, «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Германияны кыайыы иһин», «Будапеһы ылыы иһин», «Белграды босхолооһун иһин» уо.д.а. медалларынан наҕараадаламмыта.
П. Оконешников