ЛЕНИНГРАД ТУҺААЙЫЫТЫГ АР

 Саҥа олоҕу билэн эрэр эдэркээн кыргыттар хаарыаннаах тапталлара быһа анньыллан, таптыыр уолаттарыттан маппыттара, кинилэртэн бэрт аҕыйахтара төрөөбүт буордарыгар төннөн кэлбиттэрэ. Мин кинилэртэн уоттаах сэриигэ хас айгыраабыт олоҕу чөлүгэр түһэриигэ туох баар бары билиитин-көрүүтүн, күүһүн туһунан кэпсиэхпин баҕарабын. Кини төрөөбүт-үөскээбит Горнай оройуонугар Молотов аатынан колхозка сэрии саҕаланыар диэри үс сыл председателлии олордоҕуна 1941 сыл атырдьах ыйын 27 күнүгэр бэбиэскэ тутан Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ барбыта.

Итинтэн ыла саллаат эриирдээх ыарахан олоҕо саҕаламмыта. Ленинград куорат туһаайыытынан Новгород уобалаһын Чудовскай оройуонун 327-с дивизия 1236-с полкатыгар Саха сиригтэн араас оройуоннарыттан бэрт элбэх сахалар баар этибит диир. Ол полкаҕа сылдьар биир уоттаах хапсыһыы Лобино поле дэриэбинэни ылыы атаакатыгар 1942 сыл кулун тутар 19 күнүгэр араанньы буолан сэрии хонуутугтан тахсан иһэн сэриилэһэн ааспыт сирбэр сылбах курдук охто сытар дьоннор быыстарыттан хайыы-үйэ өлбүт биир дойдулаахтарбын булан көрөттөөбүтүм. Кинилэр ортолоругар бырааттыы Бүөтүр, Ылдьаа Стр^ковтар, Дьөгүөр Уйбаанабыс Стручков, Дьяконов Сүөдэр Николаевич, Тимофеев Дмитрий Никитич, Обутов Дмитрий Адамович, Кокорев Ылдьаа Николаевич, Кокорев Василий Антонович, Павлов Василий Петрович, Федоров Николай Иннокентьевич, Максимов Иван Яковлевич ити соҕотох биир киирсиигэ, мин олох чугастык билэр уон биир хаарыаннаах доҕотторум, илэ хараҕым ортотугар сэрии толоонугар умсубуттара наһаа хомолтолоох түгэн этэ. Аһыыттан-абаттан хараҕым уута халыйан тахсыбытын билбэккэ да хаалбытым. Өстөөххө өһүм ордук күүһүрбүтэ. Тыыннааҕым тухары өстөөхтөн иэстэһэргэ андаҕар эппитим диир.

Ити курдук Анатолий Степанович Максимов сэрии толоонуттан тыыннаах эргиллэн кэлбэтэҕэ буоллар миигин оҕо эрдэхпинэ оҕолообут убайдарым ханна, хайдах өлбүттэрин төрүт да билбэккэ сылдьыам этэ.

Аҕыйах хонугунан гитлеровскай Германияны Улуу Кыайыы 50 сылын көрсө сэрии уонна тыыл ветераннарын сүдү ытыктабылынан көрсүһэр күммүт чугаһаан иһэр. Улуу Кыайыы үйэ аҥардаах юбилейыгар билитин тыыннаах хаалбыт сэрии ветеранарын чиэстээһин буолуоҕа. Ол чиэстээһиҥҥэ кинилэри өссө үйэтитэр наадатыгар Нам киин телестудията анал программа былаан оҥостон, нэһилиэктэринэн кэрийэ сылдьан, кинилэр ахтыыларын, бэйэлэрин видеоҕа устар үлэни ыыттахтарына, бу эмиэ кинилэргэ ытыктабыл, сүгүрүйүү буолуо этэ. Ону музейдарга, военкомакка, телестудияҕа хаалларан үйэтитэн иһэр ордук буолуо этэ.

Максимов Анатолий Степанович улуу Ленинграды көмүскээһиҥҥэ сылдьан, 1942 сылга уҥа илиитигэр, буутугар баас ылан госпиталга сытан эмтэнэн, үтүөрэн Смоленскайы босхолооһуҥҥа кыттыбыта. Үксүн разведкаҕа сылдьан, «тыыннаах тылы» өстөөхтөртөн тутан аҕалан саамай эппиэттээх уонна мындыр буолууну, тулууру эрэйэр эппиэттээх сорудахтары хорсун байыас быһыытынан толорон, өстөөхтөн наадалаах сибидиэнньэлэри аҕалан командирдартан үгүстүк махтал ылаттаабыта.

Ол сылдьан 1942 сыл сайыныгар уҥа хараҕын үөһээ халтаһатыгар, уҥа бүлгүнүгэр улаханнык бааһыран Уралга 414-с госпитальга эмтэнэн, түөрт аҥар ый сытан. үтүөрбүтүн кэннэ «Уралмаш» байыаннай собуотугар харабылга турбута. Онтон фашистартан босхоломмут Киев куораты чөлүгэр түһэриигэ үлэлэспитэ. Манна билиэҥҥэ түбэспит немецтэри харабыллааһыҥҥа сулууспалаабыта. Дьэ ити курдук сэрии уиньуктаах уһун сьшларга ааһан, сэрии бүппүтүн кэннэ сылтан ордук кэмҥэ сыддьан баран дойдутугар, ахтылҕаннаах төрөөбүт буоругар 1946 сыл алтынньыга II Атамайга үктэммитэ.

Максимов А. С. сүрүннээн ити үөһээ эппитим курдук, 372-с стрелковай дивизия 1236-с полкатыгар Волховскай фронҥа сылдьар. Стрелок, разведчик быһыытынан охсуспута. Кэлин сэрии инбэлйитэ харабыллыыр-конвойдуур чаастарга сулууспалаабыта.

Кыырыктаах кыргыһыыттан тыыннаах ордон кэлэн төрөөбүт нэһилиэгэр - Атамайга колхоһугар тутууга үлэлээбитэ. Ол курдук, Бэс күөлүгэр 7 кылаастаах оскуоланы тутуспута. Ити кэнниттэн Нам оройуонугар II Хомустаахха 1953 сылга кэлэн икки сыл тутууга биригэдьиирдээбитэ. Онно элбэх тутуу барбыта: оҕо сада, ыаллар олорор дьиэлэрэ. Үчүгэй үлэтин иһин .1967 сылга Москваҕа норуот хаһ.аайы.стыбатын. ситиһиилэрин Бүтүн Союзтааҕы Быыстапкатыгар кыттар чиэскэ тиксибитэ.

1964 сылтан Хамаҕаттаҕа тахсан. олохсуйан билиҥҥэ диэри олорор. Дьиэ туттан кэргэнинээн Александра Гаврильевналыын буруо таһаарбыттара 60-ча сыл. буолан эрэр. Кинилэр биэс оҕолонон, 15 сиэн, 2 хос сиэн тапталлаах эбээлэрэ-эһээлэрэ.

Хамаҕатта нэһилиэгиттэн тутууга наставниктаан, сайынын оттоон, биригээдэҕэ төһөлөөх элбэх сыарҕаны онорбутун ааҕан сиппэккин. Олохтоохтор Кыраабылларын оҥорон, хотуурдарын уктаан улахан махтгалларынан туһанар.