РУБРИКАТОР
Лиханов Николай Петрович
(1908-1990 сс.)
Наҕараадалара:
Аҕа дойду сэриитин II степеннээх уордьана;
«Японияны кыайыы иһин» мэтээл;
«Хорсунун иһин» мэтээл;
«1941-1945 сс. Аҕа дойду сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээл;
Юбилейнай мэтээллэр.
Мин сэрии иннинэ 1928 сылтан советскай партийнай үлэлэргэ сылдьыбытым. Дьокуускайдааҕы балык собуотун Нам оройуонун учаастагын сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьан 1944 с. бэс ыйын 7 күнүгэр Армияҕа ыҥырыллыбытым. Бастаан Иркутскай арҕаа өттүгэр Мальта станцияҕа 386-с запасной стрелковай полкаҕа икки ый байыаннай-строевой үөрэххэ үөрэммиппит кэннэ илин диэки Монголия народнай өрөспүүбүлүкэтин границатыгар Соловьевскай диэн станцияҕа көһөрбүттэрэ. Байыаннай үөрэххэ үөрэнэ-үөрэнэ границаны харабыллыырбыт.
Кыайыы күнүн 1945 с. ыам ыйын 9 күнүгэр границаҕа көрсүбүппүт. «Сэрии бүттэ, кыайыы буолла, онон дьиэбитигэр барар инибит», — диэн үөрэ олордохпутуна, биир сарсыарда стройдатан баран поездка олордон Монголия сиринэн илин диэки илтилэр. Онно, дьэ, сэрэйдибит: «Японияны кытта сэриилэһэр буоллахпыт», — диэн. Тимир суолунан уһуннук айаннаабатыбыт. Арай биһиги көрдөхпүтүнэ, тимир суолбут ыллыга бүтэн хаалбыт. Вагонтан түһэн сатыы соҕуруулуу-илин, онтон эмиэ массыыналанныбыт да уһаабатыбыт, сатыы бардыбыт. Онтон ыла, дьэ, сатыы Монголияны туораан Улахан Хинган хайа киһи хараҕар көстөр буолуор диэри бардыбыт. Ол олордохпутуна: «Сэбиэскэй Сойуус Японияны утары сэриини биллэрдэ», — диэн буолла. Атырдьах ыйын 9 күнүттэн 1945 с. биһиги чааспыт (853 стрелковай полк) Забайкальскай фронт састаабыгар киирсэн, Квантунскай Армияны утары (Япония) сэриигэ киирбиппит. Биһиги полкабыт сэрии бастакы линиятыгар киирбэтэҕэ, онон кыргыһыы күүстээх уотуттан ордон хаалбыт, куоппут Япония сэриитин тобохторун суох оҥорууга уонна Кытайга хайа быыһыгар саһа сылдьан биһигини утары уоран саба түһэр «хунгустары» (бандьыыттары) утары сэриилэһэ-сэриилэһэ баран испиппит. Биһиги иннибитигэр сэриилэһэр чаас түргэнник барар быһыылааҕа, онон биһиги кинилэри ситэн холбоспотохпут. Ити курдук быстахтык ытыалаһа-ытыалаһа Чифыҥҥа (Кытай куората) тиийбиппит кэннэ, 1945 с. балаҕан ыйын 3 күнүгэр сэрии бүтэн, Япония капитуляцияланна диэн биллэрбиттэрэ. Онон, биһиги Чифын куорат таһыгар тахсан олордубут. Ол олордохпутуна, бандьыыттар (хунгустар) олохтоох Кытай нэһилиэнньэтин өлөрөн, халаан-талаан бараллар диэн тыллабыр киирэн, биһигини ити бандьыыттары утары сэриилээн киирэн суох оҥорорго сорудахтаан хаста да ыыта сырыттылар.
Балаҕан ыйын ортотун саҕана биһигини ити олорор сирбититтэн, дьэ, дьиэҕитигэр Сойууска бараҕыт диэн үөртүлэр. Онон, сатыы айаннаан алтынньы ый бүтүүтэ Монголия сиригэр тимир суол станциятын таһыгар кэлэн тохтообуппут кэннэ, демобилизациялаан дойдубутугар ыыттылар.
Мин Намҥа 1946 с. тохсунньуга кэлбитим. Кэлэн баран райсобес инструкторынан, онтон сэбиэдиссэйинэн, райсовет сэкирэтээринэн үлэлии сырыттахпына, райком бюротун уурааҕынан Үөдэйгэ Буденнай аатынан холкуоска бэрэссэдээтэлинэн анаан ыыппыттара. Бэрэссэдээтэлинэн 1954 с. диэри үлэлээбитим. Онтон правления бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан, сылгы биригээдэтин уонна комплекснай биригээдэ биригэдьииринэн, мясомолпром оройуонунааҕы комбинатыгар приемщигынан үлэлээн баран бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбытым.
Н. П. Лиханов, 1987 с.