РУБРИКАТОР
ГВАРДЕЕЦ АРТИЛЛЕРИСТ
Сэрии саҕаламмыта ый буолбута. От ыйын биир өҥүрүк куйаас күнүгэр Модут түгэх алааһыгар наарыһынай тиийбитэ. Эдэр колхозтаах Степан Кутуковка армияҕа ыҥырыллар бэбиэскэни туттарбыта. Степан түүннэри «Большевик» колхоз киинигэр киирбитэ. Итинтэн ый буолан Чита куорат таһыгар 37-с стрелковай полк артиллериһа буолбута. Колхозтаах уол унньуктаах бойобуой суола итинтэн саҕаламмыта.
Бастаан утаа кыра үөрэхтээх саха уолугар сэрии таҥаратынан буолбут артиллерия орудиетын нүөмэригэр киллэрэн уустук бойобуой техниканы үөрэтиини саҕалаабыттара. Үөрэтии улахан кытаанахтардааҕа. Ол үрдүнэн эдэр буойун туох баар күүһүн-уоҕун, дьоҕурун ууран, командирдар үөрэтиилэрин сыыска-буорга түһэрбэккэ кыһаллан дьарыктанан бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьыбыта. Инньэ гынан сотору 154-с артиллерийскай полкаҕа анаммыта уонна Китай-Монголия кыраныыссатыгар тиийбитэ.
Артиллерийскай полк сыл холобура Ийэ дойду илиҥҥи кыраныыссатын халыҥ хаххатын кэккэтигэр киирсэн, бойобуой бэлэмнэниитин салгыы тупсаран, байыастар эт-хаан өттүнэн эрчиллиилэрин чиҥэтэн бойобуой хапсыһыыларга бэлэм турбута.
1943 сыл. Кыһыл Армия арҕааҥы фронт үрдүнэн быһаарыылаах хапсыһыыларга бэлэмнэнэрэ. Ити кэмҥэ илиҥҥи кыраныыссаттан байыаннай чаастар арҕаа көһөрүллүбүттэрэ. 154-с артиллерийскай полк үгүс ахсааннаах бастыҥ байыастара эмиэ Орел туһаайыытыгар тиийэн 23-с гвардейскай туспа артиллерийскай дивизиоҥҥа холбоспуттара. Итинтэн ыла гвардеец артиллерист бойобуой олоҕо сэрии инники кирбиитигэр барбыта. Саха саллаата дойду араас омуктарын представителлэрин кытары инники кирбиигэ уһун суолу айаннаспыта.
Аан маҥнайгы бойобуой сүрэхтэниитэ 1943 сыл сайын Орел туһаайыытынан кыырыктаах кимэн киирииттэн саҕаламмыта. Онно Степан Игнатьевич 122 мм гаубица расчетугар сылдьыбыта. Орел куораты босхолуур иһин хаан тохтуулаах, урусхаллааһыннаах уһун кыргыһыыларга бааһырбыта. Онтон иккис бааһырыытыгар сэрииттэн туораан, санчастка барбыта. Бойобуой госпиталга эмтэммитэ.
Үтүөрээт да иккиһин эмиэ инники кирбиигэ ыытыллыбыта. Кини бу сырыыга урукку чааһыгар кыайан түбэспэтэҕэ. 327-с артиллерийскай полкаҕа тиийбитэ. Онно хайы-үйэҕэ хас да хапсыһыыларга хорсуннук кыттыбыт, дьоҕурдаах артиллериһы наводчигынан анаабыттара. Итинтэн ыла 122 мм уонна 76 мм орудиеларга наводчик быһыытынан бойобуой суол салҕаммыта. Рокоссовскай хамаандалыыр 1-гы уонна 2-с Белорусскай фроннарга киирсэн 327-с артиллерийскай полк Белоруссияны туораан Польша кыраныыссатыгар тиийбитэ. Белоруссияҕа Друть өрүһү туорааһыҥҥа наводчик Степан Кутуков Верховнай Кылаабынай Командующай махталын ылар чиэскэ тиксибитэ. Брест кириэппэһи босхолооһуҥҥа кини Верховнай Кылаабынай Командующай иккис махталын ылбыта.
Польшаны босхолооһун иһин кыргыһыыларга хорсун артиллерист, бэргэн наводчик «Хорсунун иһин» медалынан, онтон Кыһыл Сулус орденынан наҕараадаламмыта.
Биирдэ командование ураты суолталаах сорудаҕы сүктэрбитэ. 13 километрдаах сиринэн өстөөх улахан колонната ааһан иһэрин разведка биллэрбитэ. Ити колоннаны үлтүрүтэр сорудах Степаннаах 76 мм-дээх орудиеларыгар сүктэриллибитэ. Наводчик Кутуков сыалы хара маҥнайгыттан чуолкайдык ылан бастакы снарядтарыттан ыла таба түһэртээбитэ. Онон уонча ытыынан өстөөх колоннатын үрэйбитэ. Элбэх автомашиналары, бойобуой техникалары урусхаллаабыта, өстөөх элбэх саллааттара уонна офицердара суох оҥоһуллубуттара. Ити ситиһиитэ дивизионнай уонна армейскай хаһыаттарга бэчээттэммитэ. Хорсун сэрииһит коммунистическай партия кэккэтигэр ылыллыбыта.
Варшаваны босхолуур иһин улахан кыргыһыылар саҕаламмыттара. Нарев өрүс Бугка түһэр төрдүттэн чугаһынан артиллеристар өрүһү туораан Варшаваны хоту өттүнэн эргийбиттэрэ. Ол эрээри кинилэр чаастара Висла өруһү төттөрү-таары туоруу-туоруу кырыктаах кыргыһыыны ааспыта. 1945 сыл кулун тутар саҥатыгар Гданьскайтан чугас артиллериялар хардарыта хапсыһыыларыгар Степан Игнатьевич сулууспалыыр батареятын хас да снаряд таба тайаммыта. Ол түмүгэр батарея командира, элбэх артиллеристар өлбүттэрэ. Кинилэр 76 мм пушкаларын снаряд быһа көппутэ. Расчет үксэ бааһырбыта. Илиилэригэр, атахтарыгар хастыы да оскуолка табан ыараханнык бааһырбыт хорсун наводчик сэрии толоонуттан туораабыта.
Ыраах тыылга таһаарыллыбыт бааһырбыт байыас Улуу Кыайыы туһунан үөрүүлээх сураҕы Владимир куорат чугаһынааҕы госпиталга сытан истибитэ. Эмтэнэн үтүөрээт гвардия артиллериһа төрөөбүт колхоһугар 1945 сыл күһүнүгэр кыайыы-хотуу аргыстаах, хорсучун иһин бойобуой медаллардаах эргиллибитэ.
Сэрии толоонугар буспут-хаппыт, оҕо эрдэҕиттэн колхоз үлэтигэр эриллэн киһи-хара буолбут коммуниһы Степан Игнатьевич Кутуковы Чкалов аатынан колхоз правлениетын председателинэн талаллар. Колхоз бөдөҥсүйбүтүн кэнниттэн кини төрөөбүт нэһилиэгэр Модукка сельсовет исполкомун председателинэн быыбардаммыта. Ити үлэҕэ сэттэ сыл бары дьоҕурун, сыратын ууран үлэлээн Совет тэрийэр-маассабай үлэтин тупсарыыга, кини салайар колхоһа оройуоҥҥа биир бастыҥ хаһаайыстыба буола үүнүүтүгэр сельсовет председателин үтүөтэ-өҥөтө кырата суох этэ.
Кэлин сылларга Степан Игнатьевич оройуон араас тэрилтэлэригэр үтүө суобастаахтык үлэлээн, сааһынан пенсияҕа тахсыбыта. Бастаан утаа быстах үлэлэргэ кыттан иһэн, гвардеец сүрэҕэ батарбакка, Улуу Октябрь юбилейын көрсө аар тайҕаҕа булт соноругар тахсыбыта. Октябрь биир саастыылааҕа дойдутук инники сайдыытыгар быһаччы кыттан, өссө да туох эмэ көмөлөөх буолларбын диэн бар дьонун үөрдэр санаалаах.
П . Афанасьев