РУБРИКАТОР
АТТАНЫЫ, ЭРГИЛЛИИ - БИИР КҮӨҤҤЭ
Хаһыат бу нүөмэригэр фронтовик пенсионер Иван Тимофеевич Колесов ахтыытын бэчээттиибит. И. Колесов 1941 сыллаахха атырдьах ыйын 12 чыыһылатыгар оройуонуттан Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ аттаммыта. 1945 сыл эмиэ ити күн Фрунзе куораттан демобилизацияланан төрөөбүт дойдутугар этэккэ эргиллэн кэлбитэ.
- Сэрии саҕаланар сайыныгар мин Горнай наспотугар продавецтыы сылдьыбытым. Ити кэмҥэ миэхэ Николай Спиридонович Суздаловка, Макар Спиридонович уонна Андрей Егорович Колесовтарга бэбиэскэлэри туттартаабыттара. Ону тутаат, бэрт кыра өйүе сыыһа ылынаммыт, оройуон киинигэр киирбиппит. Оччолорго байыаннай комиссия «сэкийиэмнэ» ыыталлара. Мантан доруобуйаларынан төннөөччүлэр ахсааннаах этилэр. Түмсүбүт дьон бука бары сиэттаспитинэн Якутскайга киирэн аҕыйах хонооппутун кытта дьиҥнээх туһаайыыбытын биэрбитгэрэ.
Биһиги бастаан Чита куорат таһыгар олохсуйбупп>т. Итиннэ сэриигэ тупуллар тэриэбэлэри үөрэппиппит уонна байыас таҥаһын танҥыбыплыт. Аҕыйах хонукка үөрэтэ түһээт, байыаннай чаас Улан-Удэҕа атаарбыта. Оҥно тиийэн Саха сириттэн хомуллан барбыт байыастар тус-туспа хайысхаларга араарыллыбыттара. Мин N-скай байыаннай чааска түбэһэн олунньу саҥатыгар, кыргыһыыга киирсэр толору сэбилэниилээх байыастар кэлбиппит. Биһиги манна кэлиэхпит эрэ иннинэ остуоруйаҕа киирсэр хабыр хапсыһыылар тахсыбыттар этэ.
Мин кыргыһыы бастакы уотун-күөһүн эппинэн-хааммынан Малорусье уонна Большерусье диэн икки үрэх ардыгар баар дэриэбинэҕэ көрсүбүтүм. Онно миэхэ ручной пулемету итэҕэйбиттэрэ. Иккис нүөмэринэн мордвин Володя сылдьысныта. Өстөөҕү утары охсуһууга элбэх түүннэри-күнүстэри күөн көрсүбүппүт. Дю манна баара, арытҕан айдаана. Өлөр өлүү ыһыыта-хаһыыта уонна үөхсүүтэ. Кэмниэ кэнэҕэс ааҕыныыга, биһиги теһе да немецтэри үлтүрүппүппүт иннигэр, ахсааннаах саллааттар хаалбыппыт.
Бу кыргыһыыга биһиги оройуоммутугар соҕотуопка хонтуоратыгар үлэлээбит Барашков баара. Кини буулдьа содулугган уокка умайбытын илэ харахпынан көрбүтүм. Хайдах да быыһыыр кыах суох буолбута. Онон кэлин күннэргэ, эмиэ биир дойдулаахпытыныын Петр Кривошапкинныын иккиэйэҕин эрэ хаалбылпыт. Бүөтүрүм даҕаиы ытыалаһыы кэмигэр сураҕа-садьыга суох сүтэн, миигин өссө төгүл уйадыпныта. Смоленскай куорат таһыгар биһиги күүспүт кавалерист байыастары кытта холбоспута. Онтон ыла миигин икки саллааты кытта наар харабылга туруорбуттара. Ручной пулеметум атын табаарыспар туттарыллыбыта.
Сөп буола-буола естөөх самолеттара күргүөмүнэн кэлэн уоту аһаллара. Ити түгэннэргэ биһиги байыастарбыт өстөөх хас да самолеттарын сууллартаабыттара. Түмүккэ биһиги кыайан-хотон дэриэбинэни бигэтик илиибитигэр ылбыппыт. 1942 сыл муус устарга Дубинскай станцияҕа тиийбиппит. Онтон ыла байыастарга бэриллэр паектар үгүөрүйбүттэрэ. Быыстала суох бу станциянан сэрии сэбин, бородууктаны тиэйбит поездтар эҥин араас хайысханан N-скай байыаннай чаастарга субуһаллара. Москва таһыгар буолуталаабыт кыргыһыыларга хаста да оскуолка сабыдыалыттан бааһырталыы сылдьыбытым. Кэлин Москва байыаннай госпиталыгар сытан үтүөрэн тахсыбытым кэннэ миигин Орто Азияҕа тыылга ыыппыттара. Атын байыаннай чааска тиийэммин ыскылаат харабылынан уһун кэмҥэ үлэлээбитим. Экспедитор буолбутум. Фрунзе куоракка сулууспалыыр кэммэр хаста до көрдөрүүлээх үлэм иһин харчынан бириэмийэлэммитим. Ити куоракка истибитим кыайыы буолбут бырааһынньыгын. Дьэ, итиннэ баара, олорор нэһилиэнньэ уонна сулууспалыыр саллаат үөрүүтэ-көтүүтэ диэн.
Демобилизацияланан Иркутскайга поеһынан кэлбитйм. Онно бэйэм оройуонум дьоннорун Тихон Тихоновы, Афанасий Дьяконовы уонна Ленскэй киһитин Мыреевы көрсүбүтүм. Итиэннэ бары тутуспутунан Дьокуускайы булбуппут.
И. Колесов