РУБРИКАТОР
Таайбыт Иванов Николай Алексеевич-Додооһой туһунан
Иванов Николай Алексеевич-Додооһой Нам улууһун Арбын нэһилиэгэр 1928 сыллаахха төрөөбүтэ. Кини төрөппүттэрэ Иванов Алексей Васильевич (Бөскө Баһылай уола) уонна Иванова Дарья Прокопьевна көннөрү сэниэ тыа сирин олохтоох дьоно буолалларынан бэйэлэригэр сөп буолар сылгы-сүөһү иитэн, көрөн-истэн олорбуттара диэн билэр дьон кэпсииллэрэ.
Эһэбит Өлөксөй «Ворошилов» холкуос чилиэнэ эбит. Кини наһаа уус киһи эбитэ үһү. Холкуоска санитарнай ветеринарынан үлэлээбит. Бэйэтэ иһиттэн мындыр сахалыы толкуйдаах буолан, сүөһүнү хайдах көрөрү-истэри сүөһү көрөөччүлэргэ мэлдьи сүбэлиирэ үһү. Маска да, тимиргэ да талааннаах буолан элбэх ыал кыһалҕаларын туоратыһан күүс-көмө буолара диэн саастаах дьон кэпсииллэрэ.
Эбэбит Даарыйа эмээхсин эмиэ барыга бары сыстаҕас, үлэҕэ үөрүйэх буолан, элбэх оҕо аһын-таҥаһын хааччыйан олорбута диэн убайбыт Кыһычча Ньукулай, чугас аймахпыт Жирков Баһылай (Мохоорус) уонна ийэм Мария Алексеевна кэпсииллэрэ. Өлөксөй, Даарыйа барыта аҕыс оҕону төрөппүттэриттэн биэһэ тыыннаах хаалбыт. Ол курдук, эдьиийбит Елизавета, таайбыт Николай, ийэбит Мария, эдьиийбит Таня, кыра таайбыт Виктор буолан барыта биэс оҕону улаатыннарбыттара. Хомойуох иһин, таайдарбыт кэргэн ылбатахтара. Онон кинилэри салгыыр оҕо-уруу суох. Онтон аччыгый эдьиийбит төрүт ыарыһах буолан кэргэн тахса сатаабатах. Эдьиийбит Елизавета Соловьев М.Н. кэргэн тахсан элбэх оҕолонон быр бааччы олорбута. Биһиги ийэбит Мария Алексеевна Бугаев Тимофей Ивановичка кэргэн тахсан сэттэ оҕону төрөтөн уонна эдьиийбитин Светаны көрөн-истэн, төһө да ыарыһах буоллар, аҕабынаан Тимофей Ивановичтыын өйдөһөн-өйөһөн биһиги киһи-хара буоларбытыгар туох баар кыһамньыларын биэрэн туран олорбуттара. Ийэбит ыарыһах буолан олохтон эрдэ барбыта. Онтон аҕабытыгар аҕыс оҕо хаалан, төһө да кыһалҕалаахтык олордорбут, аҕабыт кыһамньытынан бары үөрэхтээх, үлэһит буолан үлэлии-хамсыы сылдьабыт.
Таайым Ньукулай туһунан ахтан ааһыам.
Биһиги таайбыт Иванов Николай Алексеевич-Додооһой 1928 сыллаахха төрөөбүтэ. Кыра сааһыгар Арбын алын кылаас оскуолатыгар үөрэммитэ. Салгыы үөрэммэтэх. Оҕо эрдэҕиттэн төрөппүттэрин удьуордаан, үлэҕэ сыстан, эрдэттэн барытын сатыыр дьоҕурдаах буола улааппыта. Кини эмиэ аҕатын курдук тимир, мас ууһа буолбута, барытын бары сатыыра. Оччолорго дьиэ малын, хомуоттары, сундууктары, таҥас угар ыскааптары олус сиэдэрэйдик оҥороро үһү. Ордук тимиргэ олус талааннаах диэн кэпсииллэрэ. Кини оҥорор быһахтара, анньыылара, о.д.а. тэриллэрэ тупсаҕай, сытыы буолаллара үһү. Кэлин оһохчут бэрдэ буолбут. Арбыҥҥа ыалга араас тэриллэри оҥорбута, элбэх дьиэ тутуспута диэн кэпсииллэрэ. Наһаа бириинчик, үчүгэй тутуулаах дииллэрэ.
Таайбыт Николай Алексеевич 1943 сыллаахха сэриигэ ыҥырыллан барбыт. Кини үлэ фронугар сылдьыбыт. Онно да сылдьан, биллэн турар, тутууга үлэлээбитэ буолуо. Онтон сэрии бүтэн, бэс ыйын 13 күнүгэр 1946 сыллаахха дойдутугар кэлэн баран Ворошилов аатынан холкуоска үлэ үөһүгэр бары кыаҕын биэрэн туран үлэлээбит. Үлэтигэр кыайыылааҕын, сатабыллааҕын таба көрөннөр биригэдьииринэн үлэлэппиттэр. Үлэтигэр олус кыһаллан үлэлиирэ дииллэрэ. 2015 с. оччотооҕу көлүөнэ дьоно бары даҕаны наһаа үлэһит этилэр. Тугу барытын умнан туран үлэбит туһа диэн түүннэри-күнүстэри үлэлииллэрэ. Биир оннук киһинэн биһиги таайбыт Ньукулай — Додооһой буолбут эбит. Наһаа ирдэбиллээх, кыһамньылаах киһини эрэнэн, өссө да үүннүн диэн партия кэккэтигэр ылбыттар. Үлэҕэ-хамнаска өссө эппиэтинэһэ үрдээбит. Ол кэмҥэ холкуостары бөдөҥсүтүү үлэтэ үгэннээн турар кэмэ эбит. «Ворошилов» холкуоһу Көбөкөн «Коммунизм» холкуоска холбуур туһунан мунньахха утары тыл этэн партия уураахтарын олоххо киллэриигэ утарыластын диэн партиятыттан устубуттар. Онтон тэптэрэн дойдутуттан арахсан, Намҥа тиийэн тубдиспансерга завхоһунан үлэлээбит. Кэргэнэ, оҕото-уруута суох, олоҕо табыллыбакка дойдутугар төннөн кэлэн баран араас үлэлэргэ үлэлии сылдьан быстах өлүүгэ түбэһэн олохтон эрдэ туораабыта.
Таайбыт Иванов Николай Алексеевич төһө да эрдэ өлбүтүн да иһин, кинини билэр дьон мэлдьи хайҕаан, көнө, судургу майгылаах, олус үлэһит киһи этэ диэн үтүө тылынан ахталлар.
Мария Тимофеевна Матчитова,
сиэн балта, Арбын орто оскуолатын үөрэтэр-методическай үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы, алын сүһүөх кылаас учуутала
.