РУБРИКАТОР
УБАЙБАР ЭТЭР ТЫЛЛАРЫМ
Биһиги сэттэ бииргэ төрөөбүттэртэн иккиэйэҕин эрэ хааллыбыт. Улуу Кыайыы 55 сылынан сибээстээн күндүтүк саныыр, соҕотох хаалбыт убайым Федор Федорович Габышев туһунан кэпсиэхпин баҕардым.
Сүедэр 1942 сыллаахха 18 сааһын туолаат сэриигэ ыҥырыллыбыта. Забайкальскай байыаннай уокурукка хаалан Монголияҕа сулууспалаабыта.
Ама ааспытын иһин убайбын алта сыл кэтэспитим. иир үксүн сүрэх баастаах Ҕуолан наһаа куттанар, долгуйар этим.
Киниттэн биир сыл аҕа саастаах убайым Мэхээлискэй эмиэ 18 сааһын туолаат, 1941 сыллаахха арҕаа фроҥҥа барбыта уонна 1943 сыллаахха өллө диэн биллэриитэ кэлбитэ.
Хаһан да
умнуом суоҕа
1948 сыллаахха ыам ыйыгар убайым Сүөдэр бииргэ барбыт табаарыһынаан
Замятин Петр Васильевичтыын дойдуларыгар эргиллэн кэлбит үөрүүлэрин. Ол
сайын ыһыах буолбутугар тустан кыайбытыгар эттээх баҕайы
мүһэнэн
уонна 3 солкуобай харчынан бирииһигэр эмиэ туспа үөрүү буолбута. Онтон
ыла ыһыахха наар тустар идэлэммитэ. Оччолорго ыйааһына суох курдаһан
тусталлара. Биһиги аймахха ыһыах улахан күүтүүлээх улуу бырааһынньыкпыт
этэ. Ол курдук спортивнай оонньууга икки эдьиийим, икки убайым
кытталлара. Баскыа убайынаан Бүөтүрдүүн сүүрэрэ, Бүөтүр сороҕор
эмиэ тустара, Мааппа, Сүөдэр тусталлара.
Оо, оччотооҕу ыһыах, туһугар көрө-нара, күнэ ырааһа, айылҕата кэрэтэ үчүгэй да буолара. Дьиҥнээх чөл олох диэн онно баара. Уус-Алдан ыһыаҕар эмиэ оонньууллара.
Сүөдэр бэйэтин кыаттар, сытыы-хотуу, эрчимнээх үлэһит этэ. Оччолорго уоппуска диэии билбэт, биир күн өрөбүлэ суох, икки хараҥаны ыпсаран сылдьаллара. Колхоз ыарахан үлэтиттэн чаҕыйбакка, бастыҥнар ахсааннарыгар киирэрэ.
Биэс сайын убайбын кытта бииргэ окко сылдьыспытым. Кини от кэбиһэр кыдамаһыт этэ. Икки көлөнөн бугул угаллар этэ да, төһө да хойуу бугул буоллун кэбиһиилээх оту эргиттэрбэт этэ. Ол курдук түргэнник, кыайа-хото «кыраһыабайдык» туттара-хаптара. Күннээҕи нуорматын толорботоҕо диэн суоҕа. Ардах түстэҕинэ хотуурунан от охсуута, күрүө тутуута саҕаланара. Онно охсууга Сүөдэри ким да сиппэт этэ. Ол иһин кырдьаҕастар «хоннохтоох охсооччу» диэн ааттыыллара, хайгыыллара.
Кыһынын 6-7 ыанньыксыт үлэлиир хотонугар соҕотоҕун от тиэйэрэ. Ол хотон сүөһүтүн аһатара. Оччолорго биирдии ыанньыксыт ньирэйдиин 30-ча сүөһүнү керөрө. Күн аайы үстүү, иккилии көлөнөн арыыттан, алаастан от таһара. Хаһан турарын, хаһан кэлэрин бэйэтэ билээхтиирэ.
Кэнники кырдьан баран наар субай сүеһүгэ уонна ыанар ынахха бостууктаабыта. Онно да биир да ыам көппөт этэ.
Сүөдэр мэлдьи үлэ-хамнас үөһүгэр сылдьыбытын үөлээннээхтэрэ, II Хомустаах кырдьаҕастара бэркэ билэллэр. Билигин да үлэлээбэт киһини олох сөбүлээбэт, ол иһин тыла барыта: «Ити тугу гыналларый, тоҕо үлэлээбэттэрий?» - диэн буолар. Икки кулгааҕынан истибэт таас дьүлэй, аҥар хараҕынан нэһиилэ сирдэтэр буолла. Билигин убайым Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, ветерана уонна үлэ ветерана диэн бочуоттаах ааттары ылан, ытык-мааны дьоллоох ыал ахсааныгар киирэн II Хомустааҕар олорор.
Оҕолоро бу сайын аҕалаах ийэлэрэ бииргэ олорбуттара 50 сылларын, кыһыл көмүс сыбаайбаларын оҥорбуттара.
Сэттэ оҕону күн сырдыгын көрдөрөн, иитэн-үөрэтэн дьоһуннаах дьон, ыал оҥортоотулар. Ол курдук түөрт оҕолоро үрдүк үөрэхтээх: Григорий оскуола директора, Татьяна врач, Галина «Хатас» кылаабынай специалиһа, Василий Якутскайга үп министерствотыгар ревизор. Үс оҕолоро анал орто үөрэхтээхтэр: Екатерина учуутал, Надежда балетмейстер, культура үлэһитэ уонна Федор идэтинэн механизатор. Уон икки сиэн тапталлаах эһэтэ, эбэтэ буоллулар.
Убайбар этиэм этэ: Ийэ дойдугун өстөөхтөртөн көмүскээбит, сэрии кэмигэр эмсэҕлээбит, сатарыйбыт норуот хаһаайыстыбатын чөлүгэр түһэриигэ бэйэҕин харыстаммакка, күнүстэри-түүннэри сыраҕын биэрэн үлэлээбит олоххор кырдьар кырыыһын билбэккэ, ыалдьыбакка-сүппэккэ олор. Өссө да уһуннук эмээхсиниҥ хойуу сүөгэй үүттээх итии чэйин иһэн, оҕолоруҥ уҕараабат кыһамньыларынан, сиэннэриҥ сылаас, сымнаҕас тапталларынан угуттанан дьоллоохтук үөрэ-көтө сырыт.
Аграфена КОРЯКИНА,
үлэ, тыыл ветерана
.