РУБРИКАТОР
Аҕабытынан киэн туттабыт
Аҕабыт, Федоров Степан Денисович, төрөөбүт сирэ Нам улууһун Бөтүҥ нэһилиэгэ. Федоров Елисей (Дэлиһиэй) дьиэ кэргэнигэр 1916 сыллаахха төрөөбүтэ. Аҕата Дэлиһиэй бэйэтин бириэмэтигэр бурдук ыһар бааһына солоон орто кыанар ыал эбит. Улахан уолун Бүөтүрү үөрэттэрэн, өрөбөлүүссүйэ буолан, ревком сэкирэтээрэ эбит.
Ол дьалхааннаах кэмҥэ, гражданскай сэрии саҕаланан Бүөтүр бастаан кыһыл этэрээт байыаһа буолбут, 1921 сыллаахха Баакычча арыытыгар баайдар тыллааннар тутан. Чурапчыга таһааран өлөрбүттэр. Онон эдэр сааһыгар кыыллыы кырбанан, олохтон туораабыта. Ол иһин аҕата Дэлиһиэй кыра уолун биһиги аҕабытын, үөрэттэрбэтэх.
Бөтүҥҥэ тэриллибит «Үлэһит Бүөччэ» диэн уолун аатынан колхоз тэриллэригэр туох баар сүөһүтүн, бурдук быстарар тэриллэрин, сирин-уотун барытын суруттарбыта үһү.
Аҕабыт колхозка киирэн илии үлэтигэр үлэлээбит. Анна Гаврильевна Кайгородованы кэргэн ылан, холбоһон ыал буолбуттар. Сэрии буолуор диэри биэс оҕоломмуттар да, бары өлбүттэр. Сэриигэ ыҥырыыны оттуу сырыттаҕына туттарбыттар. Ыстапаан бастакы хомуурга түбэһэн 1941 сыл от ыйыгар сэриигэ барбыт.
1941 сыллаахха уоттаах сэриигэ Москва анныгар сэриилэспит. Сэриилэһэр чааһа төгүрүтүүгэ түбэһэн, бары кыргыллан, 7 буолан хабыс-хараҥаҕа баран испиттэр. Субуруһан баран истэхтэринэ, эдэр лейтенант уолу иккитэ снаряд оскуолага табан, өлбүт. Онтон кэмниэ-кэнэҕэс бэйэлэрин дьонноругар тахсыбыттар. Итиннэ аҕабыт улаханнык контузия ылан, биир ыйы быһа тугу да истибэт буола сылдьыбыт. Ол чааһы кытта холбоһон салгыы сэриилэһэ барбыт. Ити кэмҥэ дойдутугар өллө диэн хара сурук кэлэр. Аҕата оҕонньор олох итэҕэйбэтэх, суругу ыллаттарбатах. Ол курдук сырыттахтарына, сыл аҥара буолан баран, дьэ госпитальга эмтэнэ сытабын диэн сурук кэлбит. Аҕабыт атын чааска сэриилэһэ сылдьан, үрэҕи туораан иһэн снаряд аттыгар эстибитигэр ыараханнык контузия ылан, илиитигэр элбэх оскуолак хатанан госпитальга киирбит эбит. Өр эмтэнэн күһүн илиитэ такыр, дойдутугар, биһиги үөскүүр дьолбутугар, тыыннаах эргиллэн кэлбит. Бастаан страховой агенынан үлэлээбит. Илиитэ арыый үтүөрэн ону-маны тутар буолбутугар, аны өлгөм булду бултаан дойдуга, фроҥҥа көмөлөһөөрү, ыраах Кэбээйи оройуонун анараа өттүгэр, Эдьигээн быыһыгар баар, 40 арыыларга бултуу барарга сананар. Ити 40 арыыларга баран соҕотоҕун бултуу сылдьыбыт хорсун быһыыта биһиги аҕабыт хайдах курдук модун санаалааҕын, булгуруйбат тулуурдааҕын чаҕылхайдык туоһулуур.
Аҕабыт бэйэтин кыанар киһи буолан, колхоз туруу үлэһитэ. Кыһын мээнэ киһи кыайбат үлэтинэн элбэх сүөһүгэ от тиэйэн аһатыы буолар. Ол саҕана техника диэн суох. Ону биһиги аҕабыт түөрт сыарҕалаах атынан тиэйэн аҕалан элбэх сүөһүнү отунан хааччыйара. Ол буолуохтаах буоларын курдук буолара. Оннук элбэх сыл үлэлээн кэллэҕэ. Аны сайын саха киһитигэр оттоһун - тыын боппуруос. Оҕонньоттор кэпсээннэринэн от охсуутугар, бу эргин тэҥнэһэр киһи суоҕа үһү.
Биһиги аҕабыт чахчы сүрдээх тэтиэнэх, ыарахан үлэни кыайа-хото тутар, дьон туһа диэн энчирээбэккэ үлэлиир, ыарахан аас-туор сылларга нэһилиэккэ дурда-хахха буолбут киһи этэ.
Наҕараадалара: Аҕа дойду сэриитин II степеннээх ордена, «Германияны кыайыы иһин» мэтээл.
Федоров Денис Степанович, уола,
РФ үөрэҕириитин туйгуна, Нам улууһун Бочуоттаах гражданина ахтыытыттан.
// Улуу кыайыыны уһансыбытынан киэн туттабыт (Аҕа дойду сэрии кыайыытын
70 сылыгар Федоров Степан Денисович туһунан үтүө өйдөбүл). - Нам, 2015