РУБРИКАТОР
ЯПОНИЯ СЭРИИТИН КЫТТЫЫЛААҔА
Япония сэриитин кыттыылааҕа, тыыл, үлэ ветерана Суханов Виктор Лукич уонна тыыл, үлэ, коммунистическай үлэ ветерана Суханова Ефросинья Стёпановна Нам улууһун Маймаҕа нэһилиэгин биир саамай убаастанар, ытыктанар сис ыаллар этилэрэ. Виктор Лукич 1927 с. Маймаҕа нэһилиэгэр күн сирин көрбүт. Бииргэ төрөөбүттэр иккиэлэр эбит. Эдьиийэ Суханова Анна Лукинична потребкооперация туйгуна, «Бочуот знага» уордьан кавалера. 40 сыл тухары Маймаҕа маҕаһыыныгар продавецтаабыт. Виктор Лукич 7 кылаас үөрэхтээх. Урукку оҕолор тэҥинэн үөрэнэ сылдьан сайынын окко, күһүнүн сир хорутуутугар прицепщиктиирэ.
1951 с. олус актыыбынай уол Маймаҕа кулуубугар драмкуруһуогу салайбыт. Ону туоһулуур «Маймагинская изба-читальня» диэн брошюраҕа суруллубут (ред. В.Г. Киселев 10.09.1951 с.) «Драматическим кружком руководит один из любителей клубной работы энергичный комсомолец Виктор Суханов. Только за 5 месяцев 1951 г. драмкружковцы подготовили и поставили пьесы «Офицер и старуха» - А. Гайдара, «Золотое зерно» - А. Протодьяконова, «Я хочу домой» - С. Михалкова и ряд других одноактовых пьес» диэн. Бу пьесалар декорацияларын, атрибуттарын, мааскаларын бэйэтэ оҥороро. Норуот ырыаһыта Василий Попов-Бочоох олоҥхоҕо кэтэр көстүүмүн сакаас быһыытынан Виктор Лукич оҥорон биэрбитэ.
1953 с. куоракка электриктэри, мотористары бэлэмниир кууруска үөрэммит. Хатырыкка бастакы дизельнэй станцияны Поротов Баһылайдыын таҥан 1956 с. Өктөөп бырааһынньыгар киллэрбиттэрэ. 1957 с. Маймаҕа учаастагар биир цилиндрдээх дизельнэй хамсатааччы 15 кВт күүстээх генераторы Винокуров Василий Самсоновичтыын өрөмүөнүнэн холботон уот биэрбиттэрэ. Нөҥүө сылыгар Түбэ Булууһугар, иккис сылыгар Кытылга диэри уот тардан киллэрбиттэрэ. Олорор дьиэлэргэ, фермаларга уот тардара. Сыарҕалаах атынан бара-кэлэ сылдьара. Поротов Спартак Васильевич, Данилов Анатолий Данилович киниэхэ практикаларын барбыттара. Кэлин трактористаабыта. От-мас тиэйиитэ хараҥаттан хараҥаны ыпсарара. Күһүнүн комбайнердыыра, быыһыгар стоговоз оҥороро. Хортуоппуй олордуутугар аан бастакы звеновод этэ. Дулҕа, талах кырбатыытыгар маҥнайгы дробильщик. Биригээдэҕэ хотоннору механизациялааһыҥҥа уу систематыгар самодельнай мас хорууда оҥорбуттара. ТСН-ны ыытааччы этэ. Маны таһынан Туйах Өлөксөйү кытта тимир ууһа, сварщик эбит. От сэбин механизациятыгар быһаччы кыттара. Сылаас ойбон оҥорбута өр кэмҥэ үлэлээбитэ. Дьиэтигэр араас малы: комод, остуоллар, этажерка оҥорбута билигин да бааллар. Дьиэтин таһыгар кыра балаҕан туттубута. Онтун «Радуга» диэн ааттыыра. Тимири уһаарар күөттээҕэ. Хары чаһытыттан бытовой техникаҕа тиийэ өрөмүөннүүрэ. Массыына радиаторын иһэрдэрэ, булт сааларын өрөмүеннүүрэ. Хара өлүөр диэри бу балаҕаныгар уһаммыта. Дьоно-сэргэтэ туохха барытыгар дьоҕурдааҕын көрөн: «Мындыр-Даадыр» диэн ааты мээнэҕэ биэрбэтэхтэрэ буолуо.
Виктор Лукич 1947-1948, 1955, 1965 сс. нэһилиэк сэбиэтин депутатынан талыллан үлэлээбит. 1960 с. Хатырык нэһилиэгин Маймаҕа учаастагар сэтээтэллээбит. Сэбиэт секретарынан эмиэ үлэлээбит.
1945 с. бэс ыйыгар Маймаҕа нэһилиэгиттэн Маяковскай аатынан колхозтан Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр ыҥырыллыбыт. Япония сэриитин кыттыылааҕа. 21 арҕааҥы артиллерийскай полка 91 (отдельнай) туспа ротатыгар стрелок быһыытынан сылдьыбыт. Коммунистическай үлэ уларнига, «1941-1945 сс. Үлэҕэ килбиэнин иһин», «Японияны Кыайыы иһин», «Кыайыы 20 сыла», «Кыайыы 25 сыла», «Сэбиэскэй Сэбилэниилээх Күүстэр 50 сыла» мэтээллэринэн наҕараадаламмыт. Эҥкилэ суох үлэтин кэрэһэлиир үгүс элбэх грамоталардаах. 1945 с. Хайгыалаахха Виктор Лукич Уус-Алдантан сүөһү көрө киирбит. Тулаайах кыыһы билсэн 1950 с. ыал буолбуттар. Ол кыыс Ефросинья Степановна (Федорова) Суханова этэ. Кини 1930 с. Уус-Алдан оройуонун Найахы бөһүөлэгэр төрөөбүт. Аҕата Федоров Степан Иннокентьевич сэрии, сут саҕана өлбүт. Ийэтэ Федорова Александра Владимировна сэллик ыарыытыттан олохтон эрдэ туораабыт. Онон Ефросинья Степановна үөрэҕэ 4 эрэ кылааһынан муҥурдаммыт. Оччотооҕу оҕо кыратыттан үлэлиирэ: оҕуруокка уу кутан, балбаах таһан, оҕус сиэтэн. 1950 с. хас да кыыс буолан (Лазарева Маайа, Наумова Аанчык, Васильева Таня, Кайгородова Ольга, Ефросинья Степановна Хатырык, Маймаҕа бааһыналарын барытын оҕуһупан тиэрбиттэр. Виктор Лукич самоскидынан бурдук быстарара, ону кыргыттар баайаллара. Наумова Аанчыктыын Ефросинья Степановна аан бастаан туппах туҥуй бургунастары тиэргэҥҥэ быата суох ыан, ньирэйдэрин бэйэлэрэ көрөн, аһатан үлэлээбиттэр.
Виктор Лукич, Ефросинья Степановна ыал буолан 3 оҕону төрөтөн, үөрэттэрэн ыал оҥортообуттара. Ефросинья Степановна 30 сыл Маймаҕа биригээдэтигэр ыанньыксытынан, Маймаҕа маҕаһыыныгар 7 сыл остуораһынан пенсияҕа тахсыар дылы үлэлээбит. Дьулуурдаах үлэтин түмүгэр Коммунистическай үлэ ударнига, тыыл, үлэ ветерана ааттары ылбыт. Ефросинья Степановна иистэнньэҥ буолан кыргыттарыгар араас быһыылаах кыраһыабай былааччыйалары «Зингер» массыынанан тигэрэ. Сүрдээх минньигэс астаах хаһаайка этэ. Иһигэр мииннээх пельмень оҥороро. Бу фирменнэй бүлүүдэтэ этэ. Ефросинья Степановна, Виктор Лукич олус аһыныгас, ыалдьытымсах дьон этилэрэ. Ол курдук, булдун аһыттан тиийиммэт-түгэммэт, тулаайах, кырдьаҕас дьоҥҥо эбэһээт өлүүлээн үллэрэллэрэ. Маны таһынан ветеринардары, путевка оҕолорун бэйэлэригэр олордоллоро. Улахан кыыстара Виктория Викторовна Хатырык нэһилиэгин дьаһалтатыгар кассирдыыр. Кэргэнинээн Владимир Ильич Абашевтыын 2 уол, 1 кыыс оҕолоохтор, 7 сиэннээхтэр. Кыра кыыстара Любовь Викторовна кэргэнинээн Руслан Егорович Сивцевтиин 8 оҕолоох этилэрэ. Любовь Викторовна эдэр сааһыгар, баара эрэ 35-гэр оҕолонобун диэн хомолтолоохтук олохтон туораабыта. Соҕотох уоллара Владимир Викторович кэргэнэ Антонина Степановна (Парникова) Сухановалыын 2 кыыс, 1 уол оҕолоохтор. Владимир Викторович Хатырык нэһилиэгэр газослесарынан үлэлиир.
Ефросинья Степановна, Виктор Лукич күтүөттэригэр Руслан Егоровичка 8 оҕону иитиһэн, 6 сиэни көрсөн, улаатыннаран, ийэлэрин суохтаппакка олох суолугар үктэннэрбиттэрэ.
Т.Д. Павлова,
Маймаҕа