РУБРИКАТОР
ГВАРДИЯ СЕРЖАНА
1945 сыл Кыайыы кынаттанан, өлөр өлүүттэн Ийэ дойдуларын быыһаабыттар ортолоругар Мэҥэ Хаҥалас киһитэ Василий Иванович Степанов эмиэ баара.
1930 сыллаахха Якутскайдааҕы учуутал техникумун бүтэрэн баран ити техникум кэтэхтэн үөрэниигэ отделениетын сэбиэдиссэйин солбуйааччытынан ананан бэйэтин түөрт уонча сыллаах педагогическай үлэтин саҕалаабьтта. Үс сыл үлэлээн опыт, дьону кытта сатаан кэпсэтэр-ипсэтэр, үөрэх-иитии боппуруостарын быһаарсар буолбутун кэнниттэн, кинитга Үөрэх министерствота хоту - Орто Халымаҕа районо сэбиэдиссэйинэн ыыппыта. Оччолорго Халымаҕа үөрэхтээх киһи аҕыйаҕа. Оройуоҥҥа баара-суоҕа биир сэттэ кылаастаах, хас да начальнай оскуолалар үлэлииллэрэ. Ити кэмҥэ билиҥҥи Үөһээ Халыма оройуона туспа арахса илигэ. Учуутал, анал үөрэхтээх киһи адьас суоҕун кэриэтэ этэ. Итини учуоттаан туран Василий Иванович сайыныгар учууталлар кьтлгас курстарын аһан үлэлэппитэ.
Оҕонньор бойобуой сырыыларыттан Одердааҕы операция саҕана Василий Иванович 10-с танковай корпус 61, 62, 63-с биригээдэлэрин кытта 4 орденнаах 131-с туспа сапернай батальон иккис ротатын иккис взводугар киирсэн сылдьыбыт.
- Сотору бойобуой сорудах кэлбитэ, - диир Василий Иванович, ол ис хоһооно маннык этэ: ытыалыы-ытыалыы дэриэбинэ нөнүө өттүнээҕи хонууга тахсан танкаларбыт мусталларын кэтэһэбин. Биһиги түөрт стрелок итиэннэ экипаж үс чилиэнэ, уоту сатанарынан күүскэ аһарга быһаарынныбыт, инньэ гыннахпытына тыыннаах ордорботторо, маҥнайгынан өлөөччүлэринэн буоларбыт чахчы. Ити курдук сананан, соҕотох бэйэм бинтиэпкэнэн 150-ча ботуруону ытан туораатым. Хан-ас илиибэр бааһырдым да, ытарбын тохтоппотум. Иккис танканы дэлби тэптэрбит фаустаах фриһи уотун сьтрдыгынан туһанан үстэ ытан өлөрдүм.
Хонууга тахсан атыттары кэтэһэр кэмҥэ сыгынньахтанан бэрэбээски оҥостон кэбистим. Танкаттан оскуолка ыстанан былчыҥмын хаппыт, утгуоҕутт алдьаппатах. Түүтгтгү ытыс таһынар хараҥа саҕана хонууттан төннөн тахсан уһук иччитэх дьиэҕэ түөрт чаас кэриҥэ сменанан нуктуу түһэрбит: танкаларын биирдии чааһынан солбуйсан харабыллыыбыт.
Күнүс танкалары маскировкалаан баран бэйэбит дьиэлэринэн, хотоннорунан обороналанар сири тутан бардыбыт. Дэриэбинэбит илин уһугунан суол барар эбит, ол устун күнү быһа немец сэриилэрэ ааһаллар. Олор төгүрүктээһинтэн мүччү көтөн иһэр буоланнар ыксаан, кими да кытта сэриилэспэккэ даҕаны, суол устун ааһаллар эрэ. Арай биир «тигр» ыраах тыа саҕатьтгар тохтоон туран ытаары иккис «сөтөллүүтүгэр» биһиги биир танкабытын авдьаппыта.
- Биһиги аньт биир доҕорбут танкатыгар көстүбүт, - диэн салгыы ахгар Василий Иванович. - Одеры туораабыппыт кэнниттэн «мессершмидтэр» салгынтан атаакалааһыны оҥорон танковай колоннабытын үрэйдилэр. Самолеттар кэлэ туралларыттан тыаҕа куотан сынньана олордохпутуна «мессершмидт» иһэрин көрен чугаетыы Мэҥэ Хаҥаластан сылдьар В. Д. Попову эрэ сэрэтэн хааллым, көрүөх бэтэрээ өттүгэр сиргэ умса түстүбүт. Ити чыпчылыйыах түгэнэ оҥорбут хамсаныым баччааҥҥа диэри сылдьыахпар көмөлөспүт эбит. Тобуктаан олорбут Соколов өллө. Бомба өлүү болдьохтоох оруобуна кини үрдүгэр түспүт. Бэйэтэ да, карабина да ордубакка салгыҥҥа көттө, арай таҥаһын быыла өр соҕус салгыҥҥа өрүкүйэн турбута. Дьоммутун кэриэстээн Поповпунуун өр баҕайы саҥата суох кэри-куру олордубут. Көр - фроҥҥа, сэриигэ доҕоргун, табаарыскын ити курдук хомолтолоохтук, соһумардык сүтэрэр түбэлтэҥ үгүс. Киэһэ Сагадеев татардыын окуопаҕа баран истэхпинэ өстөөх бомбата сыыһа, ыраах иннибитигэр түһэн, тыыннаах ордон хааллыбыт быһыылаах.
Өстөөх сүгүннүө суоҕун билэн манна, тыаҕа, икки-үс хонукка оборона туттарга быһаарынныбыт.
Буомбалааһын ортотугар биирдии тэриэлкэ миини иһэн, итии киллэрэн баран Степановтаах тыаларыгар төттөрү тахсыбыттара, дьоно кэпсээннээх олороллор. Комбат Павел Владимирович Чирков Ялтатааҕы конференция бара турарын туһунан информация оҥорбут. Ити биллэриини танк радиотынан т>тш>ттар. Нөҥүө күн киэһэтигэр танковай атаака оҥорон биһиги дьоммут Зорау куораты ылбыттар. Кэннилэригэр хаатбыт өстөөхтөр тыаҕа мустан хас да төгүл суоһуу сылдьыбыттар.
Ити курдук сүүрбэ хонукка быыстала суох сэриигэ сылдьан баран фронт линиятыттан 100 км сиргэ тыьшга тахсан дьон итиэннэ техника сүтүгүн ситэринэн 10-ча хонукка олорбуттар. Ити кэмнэригэр Василий Иванович младшай командирдары үөрэтэр курска сылдьан батальон командирын, алта бойобуой орденнаах ггодкполковник Федор Павлович Губины дьэ чугастан көрбүт. Сэрии кэнниттэн биир кэмҥэ оҕонньор кинини уонна Чурковы кытта суруйса сылдьыбыт.
Мантан кэлин Берлини ылыыга уонна Праганы босхолооһуҥҥа кыттан баран эрэ Кыайыы үөрүүтүн билбит. Уопсайа сэриигэ сылдьыбыт кэмигэр үс төгүл бааһыран госпитальга уһуннук сыппакка, кыргыһыы хонуутуттан туораабакка, Улуу Кыайыьт кынаттанан төрөөбүт Сахатын сиригэр 1945 сыллаахха этэҥҥэ эргиллэн кэлбитэ.
Саха буойунун, педагогическай үлэ ветеранын түөһүгэр биир орден, аҕыс бойобуой итиэннэ юбилейнай медаллар күлүмнэһэ оонньууллар.
Олоҕун бүтүннүүтүн үүнэр көлүөнэни иитиигэ анаабыт, кини бүгүҥҥү дьолун туһугар саа-саадах тутан, социализм кыайыыларын дьиҥ этинэн-хаанынан көмүскэспит коммунист, гвардеец Василий Иванович Степанов Советскай Сэбилэниилээх Күүстэр 60 сыллара туолуутун үөрэ-көтө көрсөр.
В. Винокуров, Орто Халыма