РУБРИКАТОР
ОЛОҔУН АНААБЫТА
Хос эһэм Сысолятин Николай Григорьевич 1911 с. төрөөбүтэ. 8 сааһыгар оскуолаҕа үөрэнэ киирбитэ. Бу үөрэхтээһин саҥа үөскүүр кэмнэригэр эһэм 4 кылааһы бүтэрэн, нэһилиэк баар-суох үөрэхтээх киһитэ буолбута. Бурдук быһыыта, от охсуута, сүөһү көрүүтэ, мас кэрдиитэ - бу үлэни барытын толорбута.
1928 с. сир үллэһигин айдааннаах кэмигэр баайдартан сири былдьаан дьадаҥыларга биэрэргэ оччотооҕу 1 Хомустаах нэһилиэгин мунньаҕар эһэм уоттаах-төлөннөөх тыл эппитэ. 1932 с. аан бастаан холбоһон үлэлиир табаарыстыбаны тэрийсибит, ревком суруксута, чилиэнэ буола сылдьыбыт. Ол да иһин 1939 с. кинини дьоно нэһилиэк сэбиэтигэр депутакка кандидатынан туруоран, биир санаанан быыбардаабыттар. Ити дьыл Коммунистическай партияҕа киирбит.
1942 с. Н.Г. Сысолятин бэйэтин биир дойдулаахтарын кытта төрөөбүт дойдутун гитлеровскай талабырдьыттартан көмүскүү Кыһыл Армия кэккэтигэр ынырыллыбыта.
Челябинскай куорат. Хайыһардьыттар роталара. Сэрии ньыматыгар үөрэнии, байыаннай бэрээдэк. Ити курдук саҕаланар саллаат бойобуой олоҕо. Н.Г. Сысолятин - ити рота партийнай тэрилтэтин секретара.
1943 сыл кулун тутар. Поезд станцияҕа кэлбитин биллэрэн, хатан хатаннык чыскыйбахтаан ыла-ыла, паарынан өрүтэ уһууран ааһа көтүтэ турар. Түүн-күнүс тохтобул суох. Тус арҕаа түһэн истэх ахсын сэрии ынырык хартыыната илэ-бодо көстөн иһэр. Айаннаан истэхтэринэ, эмискэ хаһыы-ыһыы буолар. Өстөөх самолеттара кэлэн буомбалыыллар. Бастаан биир, онтон утуу-субуу бииртэн биир. Сири-халлааны оһох хара буруо сабардыыр. Сотору советскай зеникка үлэлээн күлүмнэтэр. Ити Николай Григорьевич Сысолятин бастакы бойобуой сүрэхтэниитэ этэ.
Салгыы айан. Новочеркасскай куорат. Манна төрдүс гвардейскай механизированнай биригээдэҕэ холбоһоллор. Советскай Армия модун охсуутуттан өстөөх бииртэн биир бөҕөргөтүммүт пууннарын сүтэрэ-сүтэрэ кэннинэн чугуйар. Биһиги сэриилэрбит өстөөҕү тилэх баттаһа эккирэтэллэр. Ол эрээри өстөөх чугуйбат. Хас биирдии километр сир кытаанах кыргыһыынан ылыллар. Итинник биир хабыр киирсии Доннааҕы-Ростов аттыгар Давыдовка уонна Степановка дэриэбинэлэр икки ардыларыгар буолбута. Степановка чугас этэ. Кинини хайаан да ылыахтааххыт диэн командирдар өйдөтөллөрө. Окуопа хастан күннэри-түүннэри үлэлииллэрэ. Дөрүн-дөрүн артиллерия ытар тыаһа ньиргийэрэ. Ол да буоллар ити улахан хапсыһыы иннинээҕи иһийии этэ.
Киэһэ 6 чаас саҕана тус арҕаа айаннаабыттара. Суол устатын тухары тааҥкалар, пушкалар субуспуттара. Хас да чаастаах кимэн киирии, тохтоло суох атаака түмүгэр өстөөх улахан бөҕөргөтүммүт пуунугар Степановкаҕа биһиги сэриилэрбит тоҕо анньан киирбиттэрэ. Манна эмиэ улахан охсуһуу буолбута. Дьиэттэн дьиэҕэ эккирэтиһэн, тутуһан туран ытыалаһыы, ыстыыгынан кэйгэллэһии. Дэриэбинэ олорчу босхоломмута. Ити сэриигэ саха саллаата Николай Сысолятин хорсун быһыыны көрдөрөн командованиеттан бастакы махталы ылбыта. Кэлин өссө кытаанах хапсыһыылар буолбуттара. Сэбиэскэй сэриилэр Мариевка, Дмитриевка диэн өстөөх бөҕөргөтүммут нэһилиэнньэлээх пууннарын босхолообуттара. Ити кыргыһыыларга өлөр өлүүнү эҥэринэн тыырсан, эһэм харса суох сэриилэспит.
... Ротаҕа 30 коммунист баара. Партийнай тэрилтэ секретара Николай Григорьевич командир лейтенант Зоринныын коммунистары мунньан сүбэлэспиттэрэ, кытаанах охсуһуу буолуохтааҕын быһаарбыттара. Коммунистары бөлөх бөлөҕүнэн аттарбыттара. Халлаан саҥардыы сырдаан эрдэҕинэ, кукуруза үүммүт киэҥ бааһынатыгар тыаһа суох киирбиттэрэ. Кыратык өндөйөн көрдөххө улахан булгунньах барыаран көстөрө. Ити аннынан таас үрэх сүүрдэрэ. Булгунньах тэллэҕин батыһа дэриэбинэ бачыгыраан олороро. Утаакы буолбатаҕа, халлаан оройугар мотуордар тыастара ньиргийбитэ. Ити биһиги самолеттарбыт этилэр. Өстөөх оборонатын буомбалаабыттара, итиниэхэ даҕаһыннарбытынан артиллерия үлэлээн барбыта. Өстөөх күүстээх харда уоту аспыта. Ол да буоллар өстөөҕү үлтүрүтэргэ бигэ санаалаах сэбиэскэй буойуннары ити тохтоппотоҕо, күүстээх атаака саҕаламмыта.