РУБРИКАТОР
КЫРЫКТААХ КЫРГЫҺЫЫТТАН ТЫЫННААХ
Мин хос эһэм Бугаев Егор Семенович 1920 сыллаахха ыам ыйын 5 күнүгэр Көбөкөн нэһилиэгин Чомчоҕой арыытыгар төрөөбүтэ. Аҕата Бугаев Семен Степанович, бииргэ төрөөбүт иккиэлэр эбит. Хос эһэм ийэтэ Гоголева Екатерина Михайловна — элбэх оҕолоох Кыамда Мэхээлэ кыыһа.
Сэмэн уонна Кэтириис 17-тэ оҕоломмуттарыттан үс оҕолоро: икки кыыс уонна биир уол (мин хос эһэм) тыыннаах хаалан улааппыттар. Хос эһэм эдьиийдэрэ Татьяна уонна Степанида эргэ тахсан, биирдии уол оҕолонон баран, эдэр саастарыгар ыалдьан күн сириттэн туораабыттара. Степанида уола Рехлясов Афанасий Афанасьевич Москватааҕы сир оҥоһуутун инженердэрин институтун бүтэрэн кэлэн, өр сылларга архитекторынан үлэлээбитэ, оройуоммут сайдыытыгар дьоһун суолталаах тутуулары туттарбыта.
Хос эһэм Егор Семенович Мөлдьөгөй начальнай оскуолатын үчүгэйдик үөрэнэн бүтэрбит, ол туоһутунан буолаллар оччотооҕуга кини ылбыт грамоталара билигин да бааллара. Салгыы ийэтэ кыайан үөрэттэрбэтэх, инньэ гынан колхозка араас үлэҕэ сылдьыбыт. Кэлин сэриигэ маҥнайгы ыҥырыыга барбыт табаарыһын солбуйан, ааҕар балаҕаҥҥа үлэлээбит. 1942 сыллаахха 22 сааһын туолаатын кытта, сэриигэ ыҥырыллыбыт. Кини Арҕаа фроҥҥа 4-с сталинградскай гвардейскай механизированнай корпуска сулууспалаабыт.
1943 сыллаахха от ыйыгар Курскай тоҕой уоттаах кыргыһыытыгар кыттыыны ылбыта. Онно ыараханнык бааһыран, 4,5 ый Грузияҕа госпитальга эмтэммитэ уонна 1944 сыл тохсунньутугар уоттаах сэрииттэн тыыннаах ордон дойдутугар төннөн кэлбитэ. Хос эһэм: «Эдэр буоламмын, хата сири-дойдуну көрүөм дии саныыр этим. Өлүөм сүтүөм диэн өйдөөбөт этим. Баҕар, тыыннаах эргиллиэх буолан, оннук саҥа киирбэтэҕэ эбитэ буолуо», - диирэ. Эһэм хорсуннук сэриилэһэн «За отвагу» диэн саллаат үрдүкү наҕараадата мэтээллээх, «Аҕа дойду сэриитин I степеннээх» уордьаннаах уонна элбэх правительственнай наҕараадалардаах.
Эдэр сылдьан сэриигэ сылдьыбыта, уоттаах кыргыһыыга кыттыбыта, контузията, бааһыран баран таанка тэпсэн ныһыйталаабыт дьонун быыһынан сыыллан тахсыбыта эдэр киһи ситэ-хото илик санаатыгар улахан дьайыыны оҥорбута. Кини сэрииттэн кэлэн баран, хойукка диэри сэрии туһунан киинэни көрбөт, кинигэни да аахпат, сэрии туһунан кэпсиирин сөбүлээбэтэ үһү. Фронтан кэлээт, ферма сэбиэдиссэйинэн, налоговай агенынан, леснигинэн, кладовщигынан үлэлээбит. Кэлин райпоҕа продавецтаабыт. Пенсияҕа тахсан баран, совхозка кадровай булчутунан сылдьыбыт. Кини байанайдаах булчут, балыксыт этэ. 1955 с. Булуҥҥа балыктыы сылдьан, бэриллибит былаанын икки бүк толорон, оччотооҕу салалта грамотатынан наҕараадаламмыта баар. Бултуур, балыктыыр тэрилин барытын бэйэтэ оҥосторо уонна атын да дьоҥҥо оҥорон, таҥан биэрэрэ. Кини күөлгэ балыктыыр улахан муҥха оҥорбутунан нэһилиэгин дьоно күһүн аайы бултаан аһыыллара. Сэриигэ бааһыран икки илиитигэр бүтүн 4 эрэ тарбахтаах да буоллар, туохтан да иҥнибэт, барытын сатыыр, оҥорор этэ. Онон дьон кинини олох да бүтүн илиилээх курдук саныыллара. Эһэбит оҥорбут оҥоһуктарын, туттар тэриллэрин билигин да биһиги, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ, тутта сылдьабыт, ол курдук үйэлээх, тупсаҕай быһыылаах, бөҕө-таҕа эбиттэр.
Хос эһэм үөрэҕэ да суох буоллар, бэйэтэ сахалыы туспа көрүүлээх, өйдөөх-санаалаах, олоҕу-дьаһаҕы уопсай маассаттан атын хараҕынан көрөр киһи этэ. Кини үөрүнньэҥ, сүрдээх көнө, чиэһинэй, албыны-көлдьүнү букатын сөбүлээбэтэ. Сыыһа диэбитин, сөбүлээбэтэҕин дьон кэннигэр буолбакка, тута утары этэрэ. Биһиэхэ сымыйалыыр, албынныыр куһаҕанын куруук өйдөтөрө.
Мин хос эһэм Бугаев Егор Семенович Аҕа дойду Улуу сэриититтэн, кырыктаах кыргыһыы толоонуттан тыыннаах ордон кэлбитинэн киэн туттабын. Ол иһин Аҕа дойду кыттыылаахтарыгар, кырдьаҕас дьоҥҥо дириҥ ытыктабыллаахтык сыһыаннаһабын. Хос эһэм 2003 сыллаахха бэс ыйын 22-гэр — сэрии саҕаламмыт күнүгэр күн сириттэн барбыта. Кини олоҕун оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ салҕыыллар.
Георгий БУГАЕВ, хос сиэнэ,
Нам улуустааҕы гимназиятын 10 «а» кыл. үөрэнээччитэ