РУБРИКАТОР

Игнатий Семенович Дьокуускайдааҕы национальнай байыаннай оскуолаҕа үөрэнэн сержант званиеламмыт. Сэрии саҕаланыан иннинэ Забайкальскай байыаннай уокурук харабылга батальонун стрелковай отделениетын командирынан сулууспалаабыт. Бэйэтэ ахтарынан, 1941 с. бэс ыйын 22 күнүгэр буолбут митиҥҥэ Игнатий Бочкарев: «Мин отделением Аҕа дойдуну гитлеровскай фашистартан көмүскүү барарга бэлэм», — диэн абаран-сатаран тыл эппит.

Игнатий Семенович арҕааҥҥы фронт хаан тохтуулаах кыргыһыытыгар тиийэр, Ленинград блокадатын тас өттүттэн тоҕо көтөр сэриигэ кыттар. Од туһунан Игнатий Семенович бэйэтин ахтыытыгар бу курдук суруйбута: «Саллаат ыарахан анала — винтовка, пулемет ардаҕа, миномет, пушка, огнемет уота; үөһэттэн бомбалааһын, ардыгар ыстыыгынан кэйгэллэһии. Сор-муҥ аргыһынан айылҕа кытаанах усулуобуйата эмиэ буолара. Түүнүн 20—30 кыраадыс тымныйара, күнүһүн ириэрэрэ. Күн аайы кэриэтэ хаардыыра, самыырдыыра. Халыҥ хаар атахпытыгар адаҕа буолара. Окуопабыт уунан туолара. Бараан соммут, баата ыстааммыт ньылбы сытыйаллара, дороччу тоҥоллоро. Ахсынньыттан кулун тутар бүтүөр диэри биир да нэһилиэнньэлээх пууну көрбөтөхпүт. Сылгылар курдук аһаҕас халлаан анныгар сылдьыбыппыт. Ол гынан баран биир да киһи тымныйан ыалдьыбатаҕа. Туох баар өйдүүн-санаалыын, эттиин-хаанныын дохсун өрө күүрүү быһыытыгар-майгытыгар сылдьар киһи ыалдьыбат, санаата түспэт буолар эбит. Биһиги, эдэрдэр, комсомол кэккэтигэр киирбиппит».

Игнатий Семенович 1942 сыл кулун тутар 29 күнүгэр ыараханнык бааһырар. Итиниэхэ кини киһини сөхтөрөр биир ахтыылаах. Санитар ыттар бааһырбыттары таһар аналлаах салааскаларыгар тиэллибит эбит. «Ыттар мин тиэллибит салааскабын кырдал саҕатыгар тиэрдибиттэрэ. Өстөөх автоматын уочаратын истээт, ыттарым быардыы түһэн, тэпсиллибит хаар ороҕунан сыыллан ойуур саҕатыгар тиийдилэр. Ол кэнниттэн эмискэччи сулбу ыстанан миигин полевой госпитальга тиэрдибиттэрэ», — диэн ыттар тустарынан сөҕө кэпсээбитэ. Игнатий байыаннайдар ыттары ити курдук мындырдык үөрэппиттэригэр муҥура суох махтанара (туһугар байыаннай искусство буоллаҕа).

Ыараханнык бааһыран Халтурин куорат госпиталыгар 1942 с. от ыйын 4 күнүгэр диэри эмтэммит. Онтон байыаннай кууруска үөрэнэн младшай лейтенант званиеламмыт. Ол кэнниттэн Серпухов куоракка саҥа тэриллибит дьахталлар стрелковай полкаларыгар взвод командирынан, иккис батальоҥҥа комсорунан сылдьыбыт. 1943 с. ыам ыйыгар аатырар Брянскай фроҥҥа взвод командирынан анаммыт. Бэйэтин ахтыытыгар суруйарынан, тула өттүгэр буомбалар, снарядтар, миинэлэр дэлбэритэ ыстаныыларын, хонуулар хаанынан халыйыыларын, ардыгар өлбүттэр үрдүлэринэн үктэнэ сылдьыыларын илэ хараҕынан көрбүт. Орел куораты, Орловскай уобалаһы босхолуур кырыктаах кыргыһыыларга кыттыбыт. Кини сулууспалаабыт дивизиятыгар 5-с Орловскай стрелковай диэн бочуоттаах аат иҥэриллибит. 1943 с. балаҕан ыйыгар ыараханнык бааһыран, Тула куорат эвакуационнай госпиталыгар эмтэммит. 1944 с. олунньуга үтүөрэн тахсан бэйэтин 5-с Орловскай дивизиятыгар тиийэригэр баҕа санаата табыллыбатаҕа. 48-с армияҕа ананан баран иһэн эмиэ бааһыран ый кэриҥэ госпитальга сыппыта.

Онтон «Бобруйскай котел» диэн ааттаммыт немецкэй сэриилэри урусхаллааһыҥҥа взвод командирынан сылдьыбыта. Польшаны босхолооһуҥҥа ньиэмэстэр бөҕөргөтүммүт сэлиэнньэлэригэр буолбут икки сууккалаах кырыктаах кыргыһыыга геройдуу өлбүт рота командирын солбуйбута. Ол хабыр хапсыһыыга эмиэ бааһырбыта. Грознай куорат госпиталыгар уһуннук эмтэнэн тахсыбыта. «Сэриилэһэр кыаҕын суох» диэн түмүк оҥорон дойдутугар төннөрүгэр быһаарбыттара. Үтүөрбүтүн иһин эмчиттэригэр баһыыбалаат, тус бэйэтин баҕатынан эмиэ фроҥҥа барбыта. Тоҕо? «Сэрии бүтэ илигинэ төннүбэт андаҕардааҕым», — диирэ. Берлиҥҥэ 1945 с. ыам ыйын 5 күнүгэр тиийбитэ. Бреслау куоракка төгүрүктээһиҥҥэ түбэспит власовецтары үлтүрүтүүгэ кыттыбыта. Ол кэнниттэн 1945 с. атырдьах ыйыгар старшай лейтенант Игнатий Семенович демобилизацияланан дойдутугар эргиллэн кэлбитэ.

Сэрии кэннинээҕи сылларга Кэбээйи, Эдьигээн оройуоннарыгар народнай судьуйанан үлэлээбитэ. Юридическай институту кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитэ. Тыа хаһаайыстыбатын өрө көтөҕүүгэ партия ыҥырыытыгар эппиэттээн МТС, PTC инженер-механигынан үлэлээбитэ.

Туохтан да чугуйбатах, буурҕа-буулдьа ортотунан сылдьыбыт, юрист, механизатор ыарахан уонна уустук үлэлэрин баһылаабыт, Ийэ дойдутун туруулаһан көмүскэспит, амарах сүрэхтээх бойобуой доҕорбут сырдык мөссүөнэ, олоҕун бойобуой суола, үлэтэ эдэр көлүөнэҕэ үтүөкэн холобурунан буолуоҕа.

С. Флегонтов,

революционной, бойобуой уонна үлэҕэ албан аат

Дьокуускай куораттааҕы кулуубун Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ